|
عه‌قڵ فكره , به‌ڵام به به‌رجه‌سته كراوی . فكرێكه
به ڕووكه‌ش خه‌یاڵی له خۆی داماڵیوه . به گوێره‌ی
لۆجیك ده‌جووڵێته‌وه . عه‌قڵ له سه‌ر بنه‌مای خواسته
ده‌روونییه‌كانی مرۆڤه‌وه دروست ده‌بێت , وه به په‌یوه‌ند
به چوونه سه‌ری داخوازییه‌كانی مرۆڤه‌وه , ئه‌میش
ده‌چێته پێشه‌وه . له پێناوی خواسته ده‌روونییه‌كاندا
عه‌قڵ گه‌شه ده‌كات . عه‌قڵ فكرێكه كه له سه‌ر شت
ساغ بووه‌ته‌وه . فكر له داچوونیا بۆ ساغ كردنه‌وه‌ی
شتێك , عه‌قڵ نییه , به‌ڵام كه ساغی كرده‌وه ئیتر
عه‌قڵه . خه‌یاڵ به‌شێك نییه له فكر , به‌ڵكو به‌شێكه
له خواسته ده‌روونییه‌كان . خه‌یاڵ له فكر گرنگتره
, چونكه فكر له لایه‌نێكیدا له خزمه‌تی ئه‌ودا ئیش
ده‌كات " له ڕاستیدا فكر خۆی به‌رهه‌می خه‌یاڵه و له
ووتاری داهاتوومدا ئه‌م بابه‌ته شی ده‌كه‌مه‌وه و به
گوێره‌ی توانا ده‌چمه ناو وورده‌كارییه‌كانیه‌وه " .
به گوێره‌ی چوونه پێشه‌وه‌ی فكر , عه‌قڵ ده‌چێته
پێشه‌وه . هه‌میشه فكر یه‌كه‌مجار پێش ده‌كه‌وێت نه‌ك
عه‌قڵ . عه‌فڵ به‌شێكه له فكر به شێوه‌یه‌كی گشتی ,
به‌ڵام فكرێكی به‌رجه‌سته كراوه به شێوه‌یه‌كی
تایبه‌تی .
عه‌قڵ ئامڕازی باڵانس " ته‌وازون " پێكردنی ئاره‌زووه‌كان
" خواسته ده‌روونییه‌كان " و به‌دیهاتنیانه .
پاشكۆیه بۆ ئاره‌زووه‌كانی مرۆڤ و ته‌نیا به په‌یوه‌ست
به‌و ئاره‌زووانه‌وه ده‌توانێت بژی . عه‌قڵ بۆیه گه‌شه
ده‌كات , چونكه ئاره‌زووه‌كان گه‌شه ده‌كه‌ن . ئاره‌زووه‌كانی
مرۆڤ سنوور ناناسن . عه‌قڵ ئامڕازی سنووردار كردنی
ئاره‌زووه‌كانه له كات و شوێنی دیاریكراودا . ئه‌م
سنووردار كردنه‌ی ئاره‌زووه‌كان له‌سه‌ر خواستی
ناچارییانه‌ی ئاره‌زووه‌كان خۆیانه بۆ به‌دیهاتنیان .
پێداویستی هاتنی عه‌قڵ لێره‌وه‌یه . هه‌ر به ته‌نیا
مرۆڤ خاوه‌نی عه‌قڵ نیه . واته گیانه‌وه‌ره‌كانی
تریش عه‌قڵیان هه‌یه . جیاوازی عه‌قڵی مرۆڤ و ئاژه‌ڵ
له‌ویادایه كه یه‌كه‌میان " واته عه‌قڵی مرۆڤ " گه‌شه
ده‌كات و دووه‌میان نایكات . هۆكاری گه‌شه نه‌كردنی
عه‌قڵی ئاژه‌ڵ ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ سنوورداریه‌تی به‌رته‌سكی
ئاره‌زووه‌كانیان . واته ئاره‌زووه‌كانیان گه‌شه
ناكه‌ن , بۆیه عه‌قڵیشیان گه‌شه ناكات . نهێنی
جیاوازییه‌كانی مرۆڤ و ئاژه‌ڵ , پێش ئه‌وه‌ی په‌یوه‌ندی
به جیاوازی عه‌قڵیانه‌وه هه‌بێت , په‌یوه‌ندی به
جیاوازی ئاره‌زووه‌كانیانه‌وه هه‌یه . ئه‌و
پێداویستییانه كامانه‌ن كه هۆكاری له دایك بوونی
ئاره‌زووه‌كانی مرۆڤن به‌و شێوه به‌رینییه ؟ ئه‌ی ئه‌و
پێداویستییانه‌ی تریش كامانه‌ن كه هۆكاری له دایك
بوونی ئاره‌زووه‌كانی ئاژه‌ڵن به‌و شێوه سنووردار و
به‌رته‌سكییه ؟ هه‌رچه‌نده وه‌ڵامه فه‌لسه‌فییه‌كان
ڕاناوه‌ستن له‌سه‌ر ڕوون كردنه‌وه زانستییه‌كان , به‌ڵام
زیاتر ئه‌ركی زانسته وه‌ڵام به‌و پرسیارانه بداته‌وه
. ئه‌وه‌ی كه گرنگه له‌م باره‌یه‌وه عه‌قڵ نییه ,
ئاره‌زووه‌كانه .
. عه‌فڵ خزمه‌تگوزاره به ئاره‌زووه‌كان نه‌ك به
پێچه‌وانه‌وه . مێژووی چه‌وساندنه‌وه‌ی مرۆڤ له‌م
پێچه‌وانه بوونه‌وه‌یه‌وه ده‌ست پێده‌كات . واته
مێژووی چه‌وساندنه‌وه , مێژووی دابڕانی عه‌قڵه له
ئه‌ركه سروشتییه‌كه‌ی خۆی كه پاشكۆ بوونیه‌تی بۆ
ئاره‌زووه‌كان . مێژووی فه‌رمانداری كردنی عه‌قڵ به
سه‌ر ئاره‌زووه‌كانه‌وه , هه‌ر به ته‌نیا مێژووی چه‌وساندنه‌وه
نییه , مێژووی كۆنه‌په‌رستی و ئه‌خلاقیشه . مێژووی
هاتن و سه‌قامگیر بوونی ئایینه وه‌كو ده‌سه‌ڵاتێكی زه‌مینی
و مێژووی دابڕانی وورده وورده‌ی خێزانیشه له په‌یوه‌ندییه
مرۆییه‌كان . نه‌ك هه‌ر ئه‌وانه , به‌ڵكو مێژووی
دواكه‌وتن و به‌رگرتنیشه به زانست . له‌وانه‌ش واوه‌تر
مێژووی گه‌مارۆدانی ئازادی و گرتنیه‌تی له لایه‌ن ده‌سه‌ڵاته‌وه
. مێژووی په‌یدابوونی ده‌سه‌ڵاتی كۆمه‌ڵایه‌تی و
تاڵانكردنی ده‌سه‌ڵاتی تاكایه‌تییه . مێژووی بردنه
دواوه‌ی گه‌شه‌ی سروشتییانه‌ی ئاره‌زووه‌كانه .
مێژووی به‌رگرتنه به چوونه پێشه‌وه‌ی عه‌قڵ خۆی .
په‌یوه‌ندی عه‌قڵ و چوونه پێشه‌وه‌ی له بناغه‌دا په‌یوه‌ندی
عه‌قڵ و كار كردن نییه , به‌ڵكو په‌یوه‌ندی عه‌قڵ و
چوونه پێشه‌وه‌ی ئاره‌زووه‌كانه . مه‌سه‌له‌ی كار
كردن له پێداویستییه‌كانی ژیان و به ده‌ستهێنانی
ژیانێكی باشتره‌وه هاتووه . به‌ڵام پێداویستییه‌كانی
ژیان و به‌ده‌ستهێنانی ژیانێكی باشتر , له ئاره‌زووه‌كانه‌وه
سه‌رچاوه ده‌گرن . یانی بابه‌تی پێداویستییه‌كانی
ژیان و به‌ده‌ستهێنانی ژیانێكی باشتر , به‌رهه‌می ئاره‌زووه‌كانی
مرۆڤه نه‌ك عه‌قڵ . ده‌وری عه‌قڵ لێره‌دا ته‌نیا یه‌كپێگرتنی
به‌دیهاتنه‌كان و ئاره‌زووه‌كانه . یانی به كه‌توار
" واقیع " كردنه‌وه‌ی ئه‌و به‌دیهاتنانه‌یه . ئاره‌زووه‌كانی
مرۆڤ په‌لوپۆ زۆر ده‌هاوون . فراوان بوونه‌وه‌یان
سیستمه " یانی كۆتایی هێنان بۆ به‌دیهاتنی ئاره‌زووه‌كان
نییه " . هه‌میشه عه‌قڵ ڕێپیشانده‌ری ئاره‌زووه‌كانه
بۆ بڕی هاتنه‌دییان له كات و شوێنی دیاریكراودا . هه‌موو
ئاره‌زووه‌یه‌ك كه به‌دیدێت , ئاره‌زووه‌یه‌كی گه‌وره‌تر
له پشتی ئه‌وه‌وه له دایك ده‌بێت . ئه‌مه جگه له‌وه‌ی
هه‌موو ئاره‌زوویه‌ك كه به‌دی دێت , ده‌سكه‌وتێك ده‌بێت
بۆ عه‌قڵ و عه‌قڵ خۆی له ڕێگای ئه‌و ده‌ستكه‌وتانه‌وه
ده‌وڵه‌مه‌ند و ده‌وڵه‌مه‌ندتر ده‌كات . هه‌موو ده‌ستكه‌وتێك
كه به ده‌ست دێت , تاقی كردنه‌وه‌یه‌كی سه‌ركه‌وتوانه‌یه
بۆ عه‌قڵ و له مێژووی په‌ره‌سه‌ندنیدا تۆمار ده‌بێت .
چوونه پێشه‌وه‌ی عه‌قڵ به‌رئه‌نجامی كه‌ڵه‌كه بوونی
ئه‌م تاقیكردنه‌وانه‌یه كه ئه‌وانیش بۆ خۆیان به‌رهه‌می
ده‌ورگێڕانی سه‌ركه‌وتووانه‌ی عه‌قڵن له ئامڕاز بوونه‌كه‌یدا
بۆ باڵانس پێكردنی ئاره‌زووه‌كان و به‌دیهاتنه‌كانیان
. بێگومان ئه‌م گه‌شه‌كردنه‌ی عه‌قڵ له گه‌شه‌كردنی
به‌رده‌وامییانه‌ی ئاره‌زووه‌كانه‌وه دێت .
ئاره‌زووه‌كانی مرۆڤ هه‌میشه له ڕێڕه‌وی به‌دیهتنه‌كانیاندا
و وه‌ك به‌رئه‌نجامی یه‌ك له دوای یه‌كی ئه‌و به‌دیهاتنانه
, گه‌وره ده‌بن و زیاد ده‌كه‌ن . نهێنی چوونه پێشه‌وه‌ی
مرۆڤ لێره‌دایه . وه نهێنی چوونه پێشه‌وه‌ی عه‌قڵیش
لێره‌دایه . تراژیدیای مرۆڤ بۆیه هه‌یه , چونكه
جێگۆڕكێ به ڕۆڵی سروشتییانه‌ی ئه‌م دوانه " عه‌قڵ و
ئاره‌زوو " كراوه . واته له جیاتی ئه‌وه‌ی عه‌قڵ
پاشكۆی ئاره‌زوو بێت , ئاره‌زوو كراوه به پاشكۆی عه‌قڵ
. ئه‌م جێگۆڕكێیه بوو , ئه‌م هه‌موو خوێنه‌ی له
دونیادا ڕشت . گرفته‌كه تا ئێستا له‌ویادایه , له
دووتوێی هێشتنه‌وه‌ی فه‌رمانداریه‌تییه‌كه‌ی عه‌قڵه‌وه‌یه
كه چاره‌سه‌ره‌كان بۆ كێشه‌كانی مرۆڤایه‌تی ده‌دۆزرێنه‌وه
. فه‌لسه‌فه‌ی به ئاكام نه‌گه‌یشتنی ئه‌و چاره‌سه‌رانه
لێره‌وه‌یه . واته له بنه‌وه‌ڕا له كێشه‌كه
ناڕوانن . كێشه ئه‌سڵییه‌كه له فه‌رماندارییه‌تی عه‌قڵ
و پاشكۆ پێكردنی ئاره‌زووه‌كانه‌وه‌یه . ئه‌خلاق
كراوه به یه‌كێك له ئامڕازه‌كانی باڵانس پێكردنی فه‌رمانداریه‌تی
عه‌قڵ و پاشكۆیه‌تی زۆره‌ملێیانه‌ی ئاره‌زووه‌كان بۆی
. یاساكان و ڕێوڕه‌سمه كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان و ئایینه‌كانیش
بۆ خۆیان چه‌ند ئامڕازێكی ترن له‌و نێوه‌دا . ناعه‌قڵانیترین
ڕێگه كه تا ئێستا گیراوه‌ته به‌ر , ڕێز لێنانی عه‌قڵ
بووه له به‌رانبه‌ر ئاره‌زووه‌كاندا . په‌یوه‌ندییه
كۆمه‌ڵایه‌تییه نامرۆییه‌كان له خێزاندا كه بناغه‌ی
لێوه‌هه‌ڵسانی هه‌موو په‌یوه‌ندییه كۆمه‌ڵایه‌تییه
نامرۆییه‌كانی كۆمه‌ڵگاكانی جیهانه , له‌م فه‌رمانداریه‌تییه‌ی
عه‌قڵه‌وه سه‌رچاوه ده‌گرن كه به سه‌ر ئاره‌زووه‌كاندا
هه‌یه‌تی . ئه‌م فه‌رمانداریه‌تییه‌ی عه‌قڵ به سه‌ر
ئاره‌زووه‌كانه‌وه له كۆمه‌ڵگادا , وه‌كو خوێنی
لێهاتووه له له‌شی مرۆڤدا ( نه‌ك وه‌كو خوێن پێویست
بێت " مه‌به‌ستم پێویست بوون نییه " , به‌ڵكو وه‌كو
خوێن چووه‌ته سه‌رتاپای له‌شی په‌یوه‌ندییه كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان
و هه‌ر هه‌موو كۆمه‌ڵگاوه ) . ڕاماڵینی ئه‌م فه‌رمانداریه‌تییه‌ی
عه‌قڵ , به‌تاڵ كردنه‌وه‌ی ئه‌م ملهوڕییه‌ی عه‌قڵ ,
كۆتایی هێنان به‌م مێژووه نه‌گریسه‌ی عه‌قڵ ,, كارێكی
هه‌روا ئاسان نییه . هه‌ڵه‌ی بنچینه‌یی له فه‌لسه‌فه‌ی
ماركس دا هێشتنه‌وه‌ی ئه‌م فه‌رمانداریه‌ته‌ی عه‌قڵه
به سه‌ر ئاره‌زووه‌كانه‌وه . له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا كه
ماركسیزم ڕادیكالترین فه‌لسه‌فه‌یه بۆ چاره‌سه‌ر
كردنی كێشه‌ی مرۆڤایه‌تی له دووتوێی فه‌رمانداریه‌تی
عه‌قڵه‌وه بۆ ئاره‌زووه‌كان و پاشكۆ پێكردنیه‌وه بۆ
ژێرخانی ئابوورییانه‌ی كۆمه‌ڵگا , كه‌چی له ماوه‌ی
زیاتر له سه‌دوپه‌نجا ساڵدا ناتوانێت به ئه‌نجام
بگات , ئه‌ویش له به‌ر ئه‌وه‌ی كه پاشكۆیه‌تی عه‌قڵ
به فه‌ڕمی بۆ ئاره‌زووه‌كان ناناسێت و له‌وێوه نه‌خشه‌ی
خه‌باتی كۆمه‌ڵایه‌تی داناڕێژێت .ماركسیزم گۆڕانكارییه‌كانی
عه‌قڵ له ڕێڕه‌وی په‌ره‌سه‌ندنیدا ده‌به‌ستێته‌وه به
كار " ئیش " ی مرۆڤه‌وه , له كاتێكدا كه كاری مرۆڤ
له ژێر چاوه‌دێری عه‌قڵدا و له پێناوی به‌دیهاتنی
سنووردارانه‌ی هه‌موو جاره‌ی ئاره‌زووه‌كاندا به ئه‌نجام
ده‌گات . كار كردن پرۆسه‌یه‌كه به‌دی هاتنی ئاره‌زووی
تیا گه‌ڵاڵه ده‌بێت . عه‌قڵ سه‌رپه‌رشتی ئه‌م پرۆسه‌یه
ده‌كات بۆ به ئه‌نجام گه‌یشتنی . هه‌موو به ئه‌نجام
گه‌یشتنێكی كار كه هێنانه‌دی ئاره‌زوویه‌كه بۆ مرۆڤ
, هۆكاری له دایك بوونی ئاره‌زوویه‌كی گه‌وره‌تره له‌و
باره‌یه‌وه كه گۆڕانكارییه‌كی چۆنایه‌تی به پله‌یه‌ك
ده‌گرێته خۆی . پرۆسه‌ی كار و به ئه‌نجام گه‌یشتنه‌كه‌شی
, تاقی كردنه‌وه‌یه‌كی سه‌ركه‌وتووانه‌یه بۆ عه‌قڵ كه
له دووتوێی كۆكردنه‌وه‌ی كۆمه‌ڵێك ده‌ستكه‌وتی
جۆراوجۆره‌وه و گیرساندنی له یه‌ك ده‌ستكه‌وتی گه‌وره‌دا
عه‌قڵ ده‌وڵه‌مه‌ند ده‌كات . هه‌موو ده‌وڵه‌مه‌ند
بوونێكی عه‌قڵ , ئاماده باشییه‌كی تری پێده‌دات بۆ به
ئه‌نجام گه‌یاندنی كاری گه‌وره‌تر كه هێنانه‌دی ئاره‌زووی
دیكه‌ی مرۆڤه . یانی هۆكاری ئه‌سڵیی بۆ چوونه پێشه‌وه‌ی
كار و عه‌قڵ , ئاره‌زووه‌كان " خواسته ده‌روونییه‌كان
" ی مرۆڤن . به‌ڵام چوونه پێشه‌وه‌ی ئاره‌زووه‌كانی
مرۆڤ و هێنانه‌دی سنووردارانه‌یان , له سه‌ر بناغه‌ی
چوونه پێشه‌وه‌ی عه‌قڵ و كاره‌وه ڕێگای سروشتیی خۆی
ده‌گرێته به‌ر . عه‌قڵ سه‌باره‌ت به ده‌سه‌ڵاتداران
به شێوه‌یه‌كی گشتیی هه‌مان ڕۆڵی سروشتیی و بنچینه‌یی
خۆی ده‌گێڕێت . واته ئامڕازی باڵانس پێكردنی ئاره‌زووه‌كان
و به‌دیهاتنه‌كانیانه . ئه‌م ده‌وره سروشتییه‌ی عه‌قڵ
له پاشكۆ بوونیه‌وه بۆ ئاره‌زووه‌كان كه ده‌یبینێت
بۆ ده‌سه‌ڵاتداران , له سه‌ر ده‌وره نا سروشتییه‌كه‌یه‌وه‌یه‌تی
كه له فه‌رمانداریه‌تییه‌كه‌یدا بۆ ئاره‌زووه‌كان ده‌یبینێت
بۆ چه‌وساوه‌كان . لای ده‌سه‌لاتدارانه‌وه , ده‌سه‌ڵات
داناسه‌پێت به سه‌ر عه‌قڵدا " به شێوه‌یه‌كی زۆر ده‌گمه‌ن
و زۆر كه‌م نه‌بێت " بۆ خزمه‌ت كردن به ئاره‌زووه‌كان
, چونكه ئه‌وه كاری سروشتیی عه‌قڵ خۆیه‌تی ,, به‌ڵام
بۆ زۆربه‌ی هه‌ره زۆری ئه‌ندامانی كۆمه‌ڵگا ده‌سه‌ڵات
داده‌سه‌پێت به سه‌ر عه‌قڵدا بۆ فه‌رمانداری كردن به‌سه‌ر
ئاره‌زووه‌كانه‌وه و گه‌یاندنیان به ئامانجه‌كانیان
به پێی ته‌وه‌ره به‌ستنیان به ده‌وری ده‌سه‌ڵاتداراندا
. یانی بۆ زۆربه‌ی زۆری خه‌ڵك , عه‌قڵ به پێی خزمه‌ت
كردن به ده‌سه‌ڵاتداران ڕێگای به ئامڕاز بوونی پێده‌درێت
بۆ كار كردن له بواری چه‌ندیه‌تی و چۆنیه‌تی به‌دیهاتنی
ئاره‌زووه‌كاندا . ده‌وری كۆنه‌په‌رستی عه‌قڵ لێره‌دایه
. مه‌سه‌له‌ی كۆنه‌په‌رستی له عه‌قڵدا به پێی زه‌وت
كردنی مافی كه‌سانی دیكه دیاری ده‌كرێت . زه‌وت كردنی
مافی كه‌سانی دیكه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ زنجیره‌یه‌كی
دوورودرێژ له پله‌وپایه جۆربه‌جۆره‌كانی ده‌سه‌ڵاته
سیاسی و كۆمه‌ڵایه‌تی و تاكایه‌تییه‌كان . یانی پێوانه
بۆ پیاده كردنی كۆنه‌په‌رستی عه‌قڵ , ده‌سه‌ڵاته .
عه‌قڵ هه‌ر لای ده‌سه‌ڵاتداران ده‌وری كۆنه‌په‌رستانه
نابینێت . لای بێده‌سه‌لاتانیش " ووشه‌ی بێده‌سه‌ڵات
به واتا ڕێژه‌دارییه‌كه‌ی به‌كاری ده‌هێنم نه‌ك به
مانا ڕه‌هاییه‌كه‌ی " عه‌قڵ ده‌وری كۆنه‌په‌رستانه ده‌بینێت
. عه‌قڵ لای ده‌سه‌ڵاتداران به‌و بڕه‌ی نه‌خشه داڕێژه‌ری
به ئامانج گه‌یشتنی ئاره‌زووه‌كانیانه , كۆنه‌په‌رست
نییه ,, به‌ڵام به‌و بڕه‌ی ده‌چێته خانه‌ی كۆنترۆڵ و
پوكاندنه‌وه‌ی ئاره‌زووی كه‌سانی دیكه‌وه , كۆنه‌په‌رسته
. عه‌قڵ لای بێده‌سه‌ڵاتانیش به‌و بڕه‌ی ئامڕازی
باڵانس پێكردنی ئاره‌زووه‌كانیان و به‌دیهاتنیانه ,
كۆنه‌په‌رست نییه ,, به‌ڵام به‌و بڕه‌ی ڕێگره له به‌رده‌م
به‌دیهاتنی ئاره‌زووه‌كانیاندا , به‌و بڕه كۆنه‌په‌رسته
. عه‌قڵ لای هه‌ركه‌سێكه‌وه " با چه‌وساوه‌ش بێت "
لاقه‌ی ئاره‌زووی هه‌ر كه‌سێكی دیكه بكات , كۆنه‌په‌رسته
. هه‌میشه پێوانه بۆ پێشكه‌وتنخوازی عه‌قڵ به فه‌ڕمی
ناسینی یه‌كسانی مرۆڤه‌كانی سه‌رتاپای كۆمه‌ڵگای
مرۆڤایه‌تییه له هه‌موو مه‌یدانه‌كانی ژیانیاندا .
نه‌ك هه‌ر عه‌قڵی چه‌وسێنه‌ران فه‌رمانداری ده‌كه‌ن به‌سه‌ر
عه‌قڵ و ئاره‌زووه‌كانی چه‌وساوه‌كانه‌وه , به‌ڵكو له
ژێر فشاری عه‌قڵی چه‌وسێنه‌راندا , عه‌قڵی چه‌وساوه‌كان
خۆیشیان فه‌رماندارن به‌سه‌ر ئاره‌زووه‌كانیانه‌وه .
چه‌وسێنه‌ران ئه‌گه‌ر عه‌قڵی چه‌وساوه‌كان دیل نه‌كه‌ن
, ناتوانن فه‌رمانداریی ئاره‌زووه‌كانیشیان بكه‌ن .
یانی وه‌كو چۆن ئه‌مه‌ریكا حوكومه‌تی ده‌ستنیای خۆی له
ووڵاتاندا دێنێته سه‌ر كار , عه‌قڵی چه‌وسێنه‌رانیش
به‌و شێوه‌یه عه‌قڵی چه‌وساوه‌كان بۆ فه‌رمانداری
كردنی ئاره‌زووه‌كانیان دێننه سه‌ر كار . ئا لێره‌دایه
كه عه‌قڵی چه‌وسێنه‌ران و چه‌وساوه‌كان ده‌چن به ناو
یه‌كدا و یه‌ك سیستمی عه‌قڵانی گشتیی بۆ كۆمه‌ڵگا داده‌مه‌زرێنن
. ئه‌وه‌ی لێره‌دا جێگای سه‌رنجه ئه‌وه‌یه كه هیچ
عه‌قڵێك فه‌رمانداریی ئاره‌زووه‌كانی خاوه‌نه‌كه‌ی "
مرۆڤه‌كه‌ی خۆی " ناكات , به‌ڵام له ژێر فشارێكدا "
جا ئه‌گه‌ر ده‌سه‌ڵاتێكی ڕاسته‌وخۆ بێت یان عه‌قڵی
گشتیی بێت " ناچار ده‌بێت ئه‌و فه‌رماندارییه بگرێته
ئه‌ستۆ .
هه‌موو جۆره عه‌قڵێكی گشتیی دوو جۆر عه‌قڵی تیایه ,
عه‌قڵێكی پێشڕه‌و و عه‌قڵێكی شوێنكه‌وته . عه‌قڵی
پێشڕه‌و ده‌سه‌ڵاتداره و عه‌قڵی شوێنكه‌وته بێده‌سه‌ڵاته
" به زۆر په‌یوه‌ست كراوه پێیه‌وه " . به هۆی ئه‌و
ده‌سه‌ڵاته‌وه‌یه " ده‌سه‌ڵاتی عه‌قڵی پێشڕه‌و " كه
ئه‌و دوو عه‌قڵه ده‌چن به ناو یه‌كدا و تا ڕاده‌یه‌كی
زۆر یه‌كانگیر ده‌بن . له به‌رده‌وام بوونی یه‌كانگیر
بوونی ئه‌م دوو عه‌قڵه‌دا جۆرێك له ڕاهاتن دروست ده‌بێت
. مرۆڤه‌كان كه‌م و زۆر , لێره و له‌وێ و به پێی
هاتنه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ فاكته‌ره‌كانی دیكه‌ی ئابووری
ڕۆشنبیری و ده‌سه‌ڵات و ....هتدا , ده‌قی پێوه ده‌گرن
. یه‌كانگیر بوونی ئه‌م دوو عه‌قڵه تایبه‌تی و گشتییه
, به مانای ڕه‌ت بوونه‌وه‌ی ناكۆكی نێوانیان نییه .
ناكۆكی نێوانیان ئه‌گه‌ر له یه‌كانگیر بوونیان زیاتر
نه‌بێت , كه‌متر نییه , به‌ڵام ئه‌وه فشاری ده‌سه‌ڵاته
كه ناهێڵێت ئه‌و ناكۆكییانه بگه‌نه حاڵه‌تی ته‌قینه‌وه
. ڕاگرتن و شوێن خستنی عه‌قڵێك له لایه‌ن عه‌قڵێكی
دیكه‌وه , به مانای چه‌وساندنه‌وه‌ی عه‌قڵی شوێنكه‌وتوو
دێت له لایه‌ن عه‌قڵی به‌ركه‌وتوو" پێشڕه‌و " ه‌وه .
كه‌واته عه‌قڵ هه‌یه چه‌وسێنه‌ره و عه‌قڵیش هه‌یه
چه‌وساوه‌یه . عه‌قڵی چه‌وسێنه‌ر هه‌ڵگری تاریكییه و
عه‌قڵی چه‌وساوه‌ش " ئه‌گه‌ر به‌ره‌نگاری عه‌قڵی چه‌وسێنه‌ر
ببێته‌وه " به پێی به‌ره‌نگار بوونه‌وه‌ی بۆ ئازادی
, هه‌ڵگری ڕووناكییه . ئه‌مه له‌سه‌ر ئاستی كۆمه‌ڵگا
ئاوایه , به‌ڵام له‌سه‌ر ئاستی تایبه‌تی " تاكایه‌تی
" هه‌موو عه‌قڵێك هه‌ڵگری ڕووناكییه , چونكه شوێنكه‌وته‌ی
خواسته ده‌روونییه‌كان و ڕۆشنكه‌ره‌وه‌ی ڕێگا و نه‌خشه
داڕێژه‌ر و به ئه‌نجام گه‌یاندنی ئه‌و خواستانه‌یه .
عه‌قڵی تاك به‌و بڕه‌ی له پێناوی تاكایه‌تی خۆیدا عه‌قڵی
دیكه شوێن خۆی ده‌خات , یانی به‌و بڕه چه‌وسێنه‌ره
و له‌وێشه‌وه بێگومان هه‌ڵگری تاریكییه . به‌ڵام هه‌ر
ئه‌و عه‌قڵی تاكه , به‌و بڕه‌ی عه‌قڵی دیكه له سه‌ر
بناغه‌ی وه‌لانانی هه‌ڵاواردن و دابیین كردنی یه‌كسانی
هه‌مه‌لایه‌نه و به ئه‌نجام گه‌یاندنی چوونیه‌كانه‌ی
خواسته ده‌روونییه‌كانی هه‌ر هه‌موو لایه‌ك , عه‌قڵی
دیكه شوێن خۆی ده‌خات , یانی به‌و بڕه عه‌قڵێكی ناچه‌وسێنه‌رانه
و مرۆڤ په‌روه‌رانه‌یه . ئاخر ئه‌م عه‌قڵه , گشتی
بوونه‌وه , له یه‌كسانی بوونه‌وه‌ی تاكایه‌تیدا ده‌بینێت
. یانی نوێنه‌رایه‌تی بۆ گشت دانانێت له سه‌ر بناغه‌ی
كه‌س و ده‌سته و تاقم و هێز و حزب و لایه‌ن و حوكومه‌ته‌وه
, به‌ڵكو گشتایه‌تییه‌كه چۆن له كۆی تاكایه‌تیدا ده‌بینێت
, نوێنه‌رایه‌تییه‌كه‌ش هه‌ر ئاوا له كۆی تاكایه‌تیدا
ده‌بینێت . له سه‌ر بنه‌مای ئه‌م تاكایه‌تییه‌وه‌یه
كه گشتایه‌تی له چه‌وسێنه‌ریی " نوێنه‌رایه‌تی تایبه‌تی
" پاك ده‌بێته‌وه . له سه‌ر بنه‌مای ئه‌م تاكایه‌تییه‌وه‌یه
كه هاوكێشه‌ی ته‌وه‌ره به‌ستن پێچه‌وانه ده‌بێته‌وه
. ئه‌مه‌یان ئیتر ته‌وه‌ره به‌ستنی گشته به ده‌وری
تاكدا " واته ته‌وه‌ره به‌ستنی گشت به ده‌وری هه‌موو
تاكێكدا به بێ جیاوازی " , نه‌ك ته‌وه‌ره به‌ستنی
تاك به ده‌وری گشتدا . ته‌وه‌ره به‌ستنی تاك به ده‌وری
گشتدا , یانی ته‌وه‌ره به‌ستنی تاك به ده‌وری نوێنه‌ری
تایبه‌تی گشتدا كه هێزه سیاسی و كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كانن
,, به‌ڵام ته‌وه‌ره به‌ستنی گشت به ده‌وری تاكدا ,
یانی ته‌وه‌ره به‌ستنی گشت به ده‌وری نوێنه‌ری گشتدا
كه بریتین له كۆی هه‌موو تاكه‌كان به بێ جیاوازی .
مه‌سه‌له‌ی چه‌وساندنه‌وه و هه‌ڵپێچانی چه‌وساندنه‌وه
, ئه‌م نوێنه‌رایه‌تی كردنه‌یه . نوێنه‌رایه‌تی تایبه‌ت
بۆ گشت , یانی مانه‌وه‌ی چه‌وساندنه‌وه و به‌رده‌وام
بوون و بره‌وپێدانی ,, به‌ڵام نوێنه‌رایه‌تی هه‌موان "
هه‌موو تاكه‌كان به بێ جیاوازی " بۆ گشت , یانی هه‌ڵپێچانی
چه‌وساندنه‌وه و كۆتایی پێهێنانی . گرفتی بزووتنه‌وه‌ی
كۆمۆنیستی له‌ویادایه كه ئه‌م نوێنه‌رایه‌تی هه‌موانه
بۆ گشت به فه‌ڕمی ناناسێت . بزووتنه‌وه‌ی كۆمۆنیستی
وه‌كو هه‌موو بزووتنه‌وه ڕاستڕه‌وه‌كانی كۆمه‌ڵگا ,
ته‌نیا نوێنه‌رایه‌تی تایبه‌ت بۆ گشت , به فه‌ڕمی ده‌ناسێت
. كۆمۆنیسته‌كان , نوێنه‌رایه‌تی هه‌موان بۆ گشت , ته‌نیا
بۆ كۆمه‌ڵگای كۆمۆنیستی به فه‌ڕمی ده‌ناسن . له
ئێستاوه تا دامه‌زراندنی ئه‌و كۆمه‌ڵگایه " كه
خۆیشیان نازانن چۆن داده‌مه‌زرێت و كه‌سیش نازانێت كه‌ی
داده‌مه‌زرێت " كۆمۆنیسته‌كان وه‌كو هه‌موو هێزه
بۆرژواكانی دونیا سه‌رسه‌ختانه ڕاوه‌ستاوون و ده‌جه‌نگن
به دژی نوێنه‌رایه‌تی كردنی هه‌موان بۆ گشت . یانی ئه‌وانیش
وه‌كو بۆرژواكان نوێنه‌رایه‌تی گشت ده‌ده‌نه ده‌ست
ڕابه‌ره‌كانیان . حزبه‌كانی بزووتنه‌وه‌ی چه‌پ له‌م مه‌یدانی
نوێنه‌رایه‌تی كردنه‌دا بۆ گشت , له ڕاستیدا حزبه‌كانی
بزووتنه‌وه‌ی ڕاستن نه‌ك بزووتنه‌وه‌ی چه‌پ . ئاخر بۆ
ده‌بێت حزبه‌كانی بزووتنه‌وه‌ی چه‌پ بن , له كاتێكدا
كه هیچ جیاوازییه‌كیان له‌و مه‌یدانه‌دا له‌گه‌ڵ حزبه‌كانی
بزووتنه‌وه‌ی ڕاستدا نییه .
لای چه‌وساوه‌كان عه‌قڵ له زیندانی ده‌سه‌ڵاتدایه ,
كه‌چی لای چه‌وسێنه‌ران ده‌سه‌ڵات له خزمه‌تیایه‌تی .
هه‌ر هه‌مان ده‌سه‌ڵاتی چه‌وسێنه‌رانه كه دوو ده‌ور
ده‌بینێت . ده‌ورێكیان ڕێزنانه له عه‌قڵ و كار ئاسان
كردنه بۆی , بۆ به ئه‌نجام گه‌یاندنی ئاره‌زووه‌كانی
ده‌سه‌ڵاتداران . ده‌وره‌كه‌ی تریشیان وه‌ستانه‌وه‌یه
به دژی عه‌قڵ و كۆسپ دروست كردنه له سه‌ر ڕێگایدا
بۆ به ئه‌نجام نه‌گه‌یاندنی ئاره‌زووه‌كانی بێده‌سه‌ڵاتان
. گرفته‌كه لێره‌دا ده‌سه‌ڵاتداریه‌تییه . ده‌سه‌ڵات
ئامڕازێكی به‌كاره بۆ به ئه‌نجام گه‌یشتنی ئاره‌زووه‌كان
. ده‌سه‌ڵات , له‌وێوه كه پێداویستییه‌كی ژیانی
تاكایه‌تی مرۆڤه بۆ كێشمه‌كێشی له‌گه‌ڵ سروشتدا و هه‌ر
له‌وێشه‌وه ده‌چێته خانه‌ی خواسته ده‌روونییه‌كانه‌وه
, خه‌زی به سنووربه‌ندی نییه . ئه‌م سنوور نه‌ناسینه
له لایه‌نێكیدا ماف نه‌ناسینه " واته نه‌ناسینی
مافی به‌رانبه‌ر " . ده‌سه‌ڵات ته‌نیا له دووتوێی
سنوور بندییه‌كانیدا ماف ده‌ناسێت . سنووربندییه‌كانی
كه له پێناوی سنوور نه‌ناسینه‌كه‌یدا دێنه مه‌یدانه‌وه
, ئه‌ڵقه‌كانی زنجیره‌یه‌كن , بێ كۆتاییه . واته
كۆتایی هاتن بۆ سنووربه‌نییه‌كانی ده‌سه‌ڵات نییه .
ئه‌م سنوور نه‌ناسینه‌ی ده‌سه‌ڵات , له بناغه‌دا
سنوور نه‌ناسینی ده‌سه‌ڵاتی تاكایه‌تی مرۆڤه له به‌رانبه‌ر
سروشتدا . ده‌سه‌ڵات با له سنووربه‌ندییه‌كانیدا ماف
بناسێت , له سنوور نه‌ناسینه‌كه‌یدا ماف ناناسێت .
واته سنووربه‌ندییه‌كانی ناچارییه و داده‌سه‌پێت به
سه‌ریدا , ئه‌گه‌ر وانه‌بێت ناتوانێت به سنوور نه‌ناسینه‌كه‌یدا
بڕوات . سنوور نه‌ناسینه‌كه‌ی هه‌میشه له پشتی
سنووربه‌ندییه‌كانیه‌وه‌یه‌تی . له‌گه‌ڵ هه‌موو
سنووربه‌ندییه‌كدا , ده‌رگایه‌كی دیكه‌ی بۆ سنوور نه‌ناسینه‌كه‌ی
بۆ ئاوه‌ڵا ده‌بێت .
ئاره‌زووه‌كانی مرۆڤ جیهانێكی پڕ له بێنه‌وبه‌ره و
تێكچڕژاوون به سه‌ر یه‌كدا . له‌گه‌ڵ هه‌موو تێكه‌ڵی
و پێكه‌ڵی و ئاڵۆزكاوییه‌كیشدا كه هه‌یانه , سیستمێك
له‌گه‌ڵ یه‌كدا كۆیان ده‌كاته‌وه . یانی ئاره‌زووه‌كان
سیستیماتیكانه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ژیاندا ده‌كه‌ن .
ئارزووه‌كانی زانین و سێكس و خۆشبه‌ختی و نه‌مریی , وه‌كو
ڕێكخستن " ئۆرگه‌نایز كردن " و خۆشه‌ویستی (ده‌سه‌ڵات
و خاوه‌نداریه‌تی , دوو توخمن له پێكهاته‌ی خۆشه‌ویستیدا
به‌شدارن ) و كۆنترۆڵ كردن و خواردن و خۆدۆزینه‌وه ,,
كۆمه‌ڵێك ئاره‌زووی بناغه‌یی و به‌رچاون . ئاره‌زووه‌كانی
هه‌ر مرۆڤێك به ته‌نیا , چ وه‌ك تاك و چ وه‌ك گرووپ و
چ وه‌ك هه‌موان پێكه‌وه , فراوان ده‌بنه‌وه و ده‌چنه
پێشه‌وه . ئه‌مه جگه له‌وه‌ی كه ئاره‌زووه‌كانی هه‌ر
مرۆڤێك له‌گه‌ڵ مرۆڤه‌كانی ده‌وروپشت و كۆمه‌ڵگا و هه‌ر
هه‌موو دونیا پێكه‌وه , له هه‌مان پرۆسه‌ی فراوان
بوونه‌وه و په‌ره‌سه‌ندنی مێژووییاندا سیستم ئامێزن .
عه‌قڵ وه‌كو ئامڕازی باڵانس و ده‌سه‌ڵات " هه‌بوونی
هێز و به‌كار هێنانی بۆ سه‌روه‌ری " ی تاكایه‌تیش وه‌كو
ئامڕازی جێبه‌جێ كردن , دوو توخمی كارای مه‌یدانی
بزووتنه‌وه‌ی ئاره‌زووه‌كانن . ئاره‌زووه‌كان ئامڕازی
ده‌ستی مرۆڤ نین . مرۆڤ خۆی ئامڕازی ده‌ستی ئاره‌زووه‌كانه
. ئاره‌زووه‌كان له ناوه‌وه ده‌سه‌ڵات ڕاده‌كێشن به
سه‌ر مرۆڤدا , نه‌ك به پێچه‌وانه‌وه . ئاره‌زووه‌كان
ده‌سه‌ڵاتدارن , نه‌ك به سه‌ر مرۆڤدا , به سه‌ر خودی
ده‌سه‌ڵاتیشدا . ده‌سه‌ڵات چه‌ند گه‌وره بێت , له به‌رده‌م
ئاره‌زووه‌كاندا " ئاره‌زووه‌كانی خاوه‌ن ده‌سه‌ڵات "
هه‌ر بچوكه . ده‌سه‌ڵات به هه‌موو توانایه‌كیه‌وه ,
به هه‌موو سه‌روسیمایه‌كیه‌وه , له‌وه تێناپه‌ڕێت
كه ئامڕازی جیبه‌جێ كردنه به ده‌ست ئاره‌زووه‌كانه‌وه
" ده‌سه‌ڵاتی هه‌ر كه‌سێك بێت , بۆ ئاره‌زووه‌كانی ئه‌و
كه‌سه خۆی " . هه‌رچه‌نده كاره نا مرۆییه‌كان , عه‌قڵ
نه‌خشه‌یان بۆ داده‌ڕێژێت و ده‌سه‌ڵات جێبه‌جێیان ده‌كات
, به‌ڵام له ڕاستیدا , ئاره‌زووه‌كان ئه‌و كارانه‌یان
پێ ده‌كه‌ن . ئاره‌زووه‌كان وه‌كو به‌شه بوونییه‌كانی
مرۆڤێكی تاكایه‌تی له‌گه‌ڵ مرۆڤدا له دایك ده‌بن , نه‌ك
وه‌كو به‌شه بوونییه‌كانی مرۆڤێكی كۆمه‌ڵایه‌تی .
مرۆڤ خۆی وه‌كو بوویه‌ك " كائنێك " ی تاكایه‌تی له
دایك ده‌بێت , نه‌ك وه‌كو بوویه‌كی كۆمه‌ڵایه‌تی .
مرۆڤ كه ده‌چێته په‌یوه‌ندییه كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كانه‌وه
, له پێناوی تاكایه‌تی خۆیدایه‌تی . مرۆڤ نه له
پێناوی خه‌ڵكدا له دایك ده‌بێت و نه له پێناوی خه‌ڵكیشدا
ده‌چێته په‌یوه‌ندییه كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كانه‌وه . هه‌بوونی
ئاره‌زووه‌كان " ئاره‌زووه‌كان بۆ خۆیان ژماره‌یه‌كی
به‌رچاو له به‌شه بوونییه‌كانی مرۆڤ پێك ده‌هێنن "
بۆ مرۆڤی تاك خۆیه‌تی , نه‌ك بۆ كۆمه‌ڵانی خه‌ڵك . له
سه‌ر بناغه‌ی ئه‌م تاكایه‌تییه‌ی " تاك ناسینه‌ی "
ئاره‌زووه‌كانه‌وه‌یه , هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه
كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان و ڕێكخستنه‌وه‌یان به پێی ته‌با
بوونیان له‌گه‌ڵ ئه‌م ئاره‌زووانه‌دا دێته گۆڕێ .
هه‌رچه‌نده له ده‌ره‌وه‌ڕا مرۆڤ خاوه‌نی ئاره‌زووه‌كانه
, به‌ڵام له ناوه‌وه‌ڕا ئاره‌زووه‌كان خاوه‌نی مرۆڤن
. نه‌خۆشییه سایكۆڵجییه‌كان له كۆنترۆڵ كردنی ئاره‌زووه‌كانه‌وه
سه‌رچاوه ده‌گرن . بێ متمانه‌یی له به‌رانبه‌ر یه‌كتریدا
, به‌رهه‌می ئه‌و بارودۆخه‌یه . لێره‌وه ئێره‌یی
بردن و ڕق هاتنه‌وه و ته‌پكه نانه‌وه بۆ یه‌كتری له
دایك ده‌بن . چاودێری كردنی یه‌كتری له ژێر فشاری عه‌قڵی
گشتیدا و ڕه‌خنه گرتن به شێوازی جۆربه‌جۆر و ئاراسته
كردنی به پێی هاتنه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ ئه‌و میتۆده كۆمه‌ڵایه‌تییه‌دا
بۆ یه‌كتری , ڕێگای سروشتی خۆیان له كۆنترۆڵ كردنی
ئاره‌زووه‌كانه‌وه ده‌گرنه به‌ر . سازش كردن و پیاهه‌ڵخوێندن
" مه‌دح كردن " و یاری كردن له كایه‌ی ده‌سه‌ڵاتدا ,
بۆ هه‌ڵپێچانی هه‌رچی زیاتری كۆنترۆڵ كردنی ئاره‌زووه‌كانه
. ئه‌م به‌شه بوونیانه " ئه‌م ئاره‌زووانه , یان ئه‌م
خواسته ده‌روونییانه " یه كه ژیانی مرۆڤ به گوێره‌ی
ڕێڕه‌وی به ئه‌نجام گه‌یشتنی خۆیان ئاراسته ده‌كه‌ن
.
توندوتیژییه‌كان بۆ هاتنه دی ئاره‌زووه‌كان پیاده ده‌بن
. توندوتیژی خۆی له خۆیدا یه‌كێك له ئاره‌زووه‌كانی
مرۆڤ نییه " با له ده‌سه‌ڵاتخوازیشه‌وه كه ئاره‌زوویه‌كی
مرۆڤه له دایك ببێت " , ئه‌وه نه‌بوونی زه‌مینه‌ی
به‌دیهاتنی ئاره‌زووه‌كانه دروستی ده‌كات . چه‌وساندنه‌وه
به هه‌موو شێوه‌كانیه‌وه , له سازاندنی به‌دیهاتنی
ئاره‌زووه‌كانی مرۆڤه‌وه " بۆ هه‌موو مرۆڤه‌كانی
دونیا به چوونیه‌كی " كۆتایی پێ دێت . ناچاریی به‌دی
نه‌هاتنی ئاره‌زووه‌كانی مرۆڤ بووه " به تایبه‌تی
ئاره‌زووه‌كانی زانین و خۆدۆزینه‌وه " , ده‌سه‌ڵاته
ئاسمانییه‌كانی دروست كردووه . وه دیسانه‌وه
ناچاریی به‌دینه‌هاتنی ئاره‌زووه‌كانی مرۆڤ بووه " له‌وانه
ئاره‌زووه‌كانی سێكس و خۆشه‌ویستی و خۆنواندن و
خۆپارێزی و ڕێكخستن و خۆویستن و ده‌سه‌ڵاتخوازیی و
خاوه‌نداریه‌تی و خۆشبه‌ختی " ده‌سه‌ڵاته ئاسمانییه‌كانی
گواستووه‌ته‌وه بۆ سه‌ر زه‌وی ( له ڕاستیدا به ناوی
نوێنه‌رایه‌تی كردنی خۆیه‌وه بۆ ئه‌وان , بۆ ده‌سه‌ڵاته
ئاسمانییه‌كان , ئه‌وانی كردووه به نوێنه‌ری خۆی ) .
بۆ ئه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵاته ئاسمانییه‌كان بارگه‌وبنه‌یان
له سه‌ر زه‌وی بپێچنه‌وه و بڕۆنه‌وه بۆ ئاسمان (
بێگومان ده‌سه‌ڵاتی ئاسمانی نه‌هاتووه‌ته سه‌ر زه‌وی
, ئه‌وه مرۆڤ خۆیه‌تی كه به ناوی ئایینه‌وه نوێنه‌رایه‌تی
ده‌سه‌ڵاتی ئاسمان ده‌كات له سه‌ر زه‌وی ) , ده‌بێت
زه‌مینه‌ی به ئامانج گه‌یشتنی ئاره‌زووه‌كانی مرۆڤ ده‌سته‌به‌ر
بكرێت .
عه‌قڵ و ده‌سه‌ڵات و ئاره‌زووه‌كان , خۆیان نا مرۆیی
نین . كۆنه‌په‌رستی و نا مرۆیی بوون و توندوتیژی , به‌رئه‌نجامی
به‌دینه‌هاتنی ئاره‌زووه‌كانن . نامرۆیی ده‌سه‌ڵات به‌رئه‌نجامی
كۆنترۆڵ كردنی ده‌سه‌ڵاته تاكایه‌تییه‌كانن له لایه‌ن
ده‌سه‌ڵاته كۆمه‌ڵایه‌تی و سیاسییه‌كانه‌وه .
نامرۆیی هه‌ر ده‌سه‌ڵاتێكی تاكایه‌تیش , له زه‌وت
كردنی مافی پێڕه‌وا بینینی ده‌سه‌ڵاتی تاكایه‌تی
تردایه . زه‌وت كردنه‌كانی ده‌سه‌ڵات , به‌دینه‌هاتنی
ئاره‌زووه‌كان , دروستیان ده‌كه‌ن .
په‌یوه‌ندی مێژوویی ده‌سه‌ڵاته‌كان ئاواهییه : ده‌سه‌ڵاته
سیاسییه‌كان له سه‌ر بناغه‌ی ده‌سه‌ڵاته كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كانه‌وه
دروست بوون . ده‌سه‌ڵاته كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كانیش له سه‌ر
بناغه‌ی ده‌سه‌ڵاته تاكایه‌تییه‌كانه‌وه دروست بوون
. زه‌وت كردنی ده‌سه‌ڵات " تاڵان كردنی ده‌سه‌ڵات " یه‌كه‌مجار
له ناو ده‌سه‌ڵاته تاكایه‌تییه‌كان خۆیانه‌وه و له
به‌رانبه‌ر یه‌كتریدا هاتووه‌ته ئاراوه . ئامڕازی
جێبه‌جێ كردنی زه‌وت كردنه‌كانی ده‌سه‌ڵات له لایه‌ن
ده‌سه‌ڵاته تاكایه‌تییه‌كان و له به‌رانبه‌ر یه‌كتریدا
: هێزی له‌ش " هێزی ماسولكه " و به‌كار هێنانی به
پله‌ی یه‌كه‌م و هێزی بیر كردنه‌وه بۆ فڕوفێڵ و
پشقووڵ لێدان به پله‌ی دووه‌م و زۆر جاریش یه‌كانگیر
بوونی ئه‌و دوو هێزه بووه . هۆكاری به‌رپابوونی ئه‌و
زه‌وت كردنی ده‌سه‌ڵاته له لایه‌ن ده‌سه‌ڵاته
تاكایه‌تییه‌كانه‌وه و له به‌رانبه‌ر یه‌كتریدا
پیچداویستی به‌دیهێنانی ئاره‌زووه‌كان پێی كردوون . وه
ده‌سه‌ڵاته كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان له سه‌ر بناغه‌ی ئه‌م
كێشمه‌كێشه ناوه‌كییانه‌ی ده‌سه‌ڵاته تاكایه‌تییه‌كانه‌وه
دروست بوون . یانی له‌بار نه‌بوونی زه‌مینه بۆ به‌دیهاتنی
ئاره‌زووه‌كان , ده‌سه‌ڵاته كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كانی
دروست كردووه . ده‌سه‌ڵاته كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان له
سه‌ره‌تای دروست بوونیاندا كه وه‌ك ئامڕازه‌كانی
ڕێكخستن بۆ خۆیان و له پێناوی به‌دیهاتنی ئاره‌زووه‌كانیاندا
دامه‌زراوون , له‌گه‌ڵیشیاندا سه‌ره‌تاكانی چه‌وساندنه‌وه‌ی
چینایه‌تی له دایك ده‌بێت .
هه‌موو زه‌وت كردنێكی ده‌سه‌ڵاته تاكایه‌تییه‌كان له
لایه‌ن ده‌سه‌ڵاتی تاكایه‌تی تره‌وه له سه‌ره‌تای
مێژووی دروست بوونیه‌وه تاكو ئێستا له هه‌ركوێیه‌كدا
بوو بێت و له ژێر هه‌ر بڕوبیانوویه‌دا چووبێته پێشه‌وه
, ئه‌وه ڕه‌ت ناكاته‌وه كه تاڵان كردنی ده‌سه‌ڵات
هه‌میشه تاوانه . من نامه‌وێت بڵێم عه‌قڵ و ده‌سه‌ڵات
و ئاره‌زووه‌كان , تاوان له‌گه‌ڵ خۆیاندا هه‌ڵناگرن ,
به‌ڵام ده‌ڵێم نه‌بوونی زه‌مینه‌ی به ئه‌نجام نه‌گه‌یشتنی
ئاره‌زووه‌كان , تاوانه‌كان دروست ده‌كه‌ن . تاوان هه‌ڵگرتنی
ئه‌م سیانه " عه‌قڵ و ده‌سه‌ڵات و ئاره‌زووه‌كان "
زگماكییانه نییه . بارودۆخی نه‌گونجاو تاوانیان پێ
ئه‌نجام ده‌دات . مێژووی بارودۆخی نه‌گونجاو له
مێژووی دروست بوونی مرۆڤه‌وه ده‌ست پێده‌كات . له‌و
كاته‌وه هه‌تا ئێستا گرفته‌كه , فه‌راهه‌م نه‌بوونی
زه‌مینه‌ی به ئه‌نجام گه‌یشتنی ئاره‌زووه‌كانه . له‌گه‌ڵ
ئه‌وه‌شدا كه مرۆڤایه‌تی له پرۆسه‌یه‌كی مێژوویی
دوور و درێژدا توانیویه‌تی ژماره‌یه‌كی هێجگار زۆر ده‌ستكه‌وتی
جۆراوجۆر له كات و شوێنی جیاوازدا له‌م باره‌یه‌وه
به ده‌ست بهێنێت , به‌ڵام ئاره‌زووه‌كانی مرۆڤ له په‌لوپۆ
هاویشتنیاندا , ئه‌وه‌نده چوونه‌ته پێشه‌وه , كه
ئه‌م ده‌ستكه‌وتانه هه‌ر هه‌موویان له چاویاندا زۆر
كه‌من . مه‌سه‌له‌ی عه‌قڵ وه‌كو ئامڕازی باڵانس له
نێوان هه‌موو یه‌كێك له ئاره‌زووه‌كان و به ئه‌نجام
گه‌یشتنیدا , له‌وه تێناپه‌ڕێت كه پاشكۆیه و ده‌وره‌كه‌شی
ته‌نیا سنووردار كردنی به‌رده‌وامانه‌ی سنوور نه‌ناسینی
ئاره‌زووه‌كانه بۆ گه‌یشتن به ئامانجه‌كان . یانی له
بنه‌ڕه‌تدا ئۆباڵی تاوان پڕ به پڕی نادرێت به ملی عه‌قڵدا
. وه چۆن ئه‌م ئۆباڵی تاوانه نادرێت به ملی عه‌قڵدا
, هه‌ر ئاواش نادرێت به ملی ده‌سه‌ڵات و ئاره‌زووه‌كانیشدا
. ده‌سه‌ڵات وه‌كو ده‌سه‌ڵاتێكی تاكایه‌تی كه مافی ده‌سه‌ڵاته
تاكایه‌تییه‌كانی دیكه‌ی هه‌موو مرۆڤێك له دونیادا به
فه‌ڕمی بناسێت , توخمێكی بنچینه‌یی پێشكه‌وتنی مرۆڤایه‌تی
و ئامڕازێكی كارای جێبه‌جێ كردنی ئاره‌زووه‌كانه .
جیاوازی كار و ده‌سه‌ڵاتی تاكایه‌تی له‌وه تێناپه‌ڕێت
, كه كار له دووتوێی سیستمێكی كۆمه‌ڵایه‌تی یان كۆمه‌ڵایه‌تی
و سیاسیدا , به‌رئه‌نجامی چوونه پرۆسه‌ی یه‌كگرتنی
كۆمه‌ڵێك ده‌سه‌ڵاتی تاكایه‌تین بۆ به ئه‌نجام گه‌یاندنی
ئاره‌زوویه‌ك " جا ئه‌گه‌ر ئاره‌زووه‌كه به په‌یوه‌ند
به كه‌سێكه‌وه یان كۆمه‌ڵێك كه‌سه‌وه یان داموده‌زگایه‌كه‌وه
بێت هیچ له‌وه ناگۆڕێت كه ئامانجه‌كه به ئه‌نجام
گه‌یشتنی ئه‌و ئاره‌زووه‌یه " . یانی كار هه‌میشه ئه‌و
پرۆسه‌یه‌یه كه به‌دیهاتنی ئاره‌زووی تیا گه‌ڵاڵه
ده‌بێت . كار ئه‌و پرۆسه‌یه‌یه كه چوونه پێشه‌وه‌ی
عه‌قڵ و ده‌سه‌ڵات و ئاره‌زووشی تیا گه‌ڵاڵه ده‌بێت .
كار توحمێكی بنچینه‌ییه بۆ كۆكردنه‌وه‌ی عه‌قڵ و ده‌سه‌ڵات
و ئاره‌زووه‌كان له بازنه‌ی په‌ره‌سه‌ندنی
مێژووییاندا .
ده‌سه‌ڵات كه حاڵه‌تی به‌رجه‌سته بوونی ده‌سه‌ڵاتخوازییه
وه ده‌سه‌ڵاتخوازییش بۆ خۆی یه‌كێكه له ئاره‌زووه‌كان
" خواسته ده‌روونییه‌كان " , یانی ده‌سه‌ڵات حاڵه‌تی
به‌رجه‌سته بوونی ئاره‌زووی مرۆڤه . وه به‌و هۆیه‌وه
كه ئاره‌زوو سنوور ناناسێت , یانی ده‌سه‌ڵاتخوازییش
سنوور ناناسێت . كه‌واته مه‌سه‌له‌ی ده‌سه‌ڵات لای
مرۆڤه‌وه هه‌میشه حاڵه‌تێكی ڕوو له سه‌ره . به‌و
بڕه‌ی ده‌سه‌ڵات له دووتوێی كێشمه‌كێشی مرۆڤ و
سروشتدا ده‌چێته سه‌ره‌وه , به‌و بڕه ده‌رگا له سه‌ر
ژیانی مرۆڤ به ڕووی باشتر بووندا ده‌كرێته‌وه . وه
به‌و بڕه‌ی ده‌سه‌ڵات له دووتوێی كێشمه‌كێشی مرۆڤ له‌گه‌ڵ
مرۆڤدا ده‌چێته سه‌ره‌وه , به‌و بڕه ده‌رگا له سه‌ر
ژیانی مرۆڤ به ڕووی باشتر بووندا داده‌خرێت . یانی ده‌سه‌ڵات
به ده‌ست هاوردن له سه‌ر حسابی سروشت , به‌خته‌وه‌رییه
,, به‌ڵام ده‌سه‌ڵات به ده‌ست هاوردن له سه‌ر حسابی
مرۆڤ تراجیدیایه . به‌خته‌وه‌ری بێت یان تراجیدی سه‌باره‌ت
به مرۆڤایه‌تییه به شێوه‌یه‌كی گشتی , نه‌ك به ته‌نیا
سه‌باره‌ت به كه‌س و لایه‌نێك . ده‌سه‌ڵات هه‌میشه
خاسیه‌تی خاوه‌نداریه‌تی هه‌یه . ده‌سه‌ڵات ڕاهێشتن
به سه‌ر هه‌ر شتێكدا بێت , به مانای خاوه‌نداریه‌تی
دێت , ئیتر به هه‌ر پله‌یه‌ك بێت . خاوه‌نداریه‌تی
جگه له‌وه‌ی خاسیه‌تێكی ده‌سه‌ڵاته , ئاره‌زوویه‌كی
دیكه‌ی مرۆڤیشه . وه خاوه‌نداریه‌تی تایبه‌تی پێش ئه‌وه‌ی
له مێژوودا وه‌كو دیارده‌یه‌كی كۆمه‌ڵایه‌تی دروست
ببێت , وه‌كو ئاره‌زوویه‌كی مرۆڤ له ناو خودی مرۆڤدا
هه‌بووه . له سه‌ر بناغه‌ی ئه‌م ئاره‌زووه تاكایه‌تییه‌وه
, خاوه‌نداریه‌تی تاكایه‌تی له كۆمه‌ڵگادا دروست بووه
. ئه‌گه‌ر ئه‌م بناغه‌یه نه‌بوایه , ئه‌و خاوه‌نداریه‌تییه
دروست نه‌ده‌بوو . كه‌واته خاوه‌ندارتی گشتی ده‌بێت
له سه‌ر بناغه‌ی خاوه‌نداریه‌تی تایبه‌تییه‌وه بنیات
بنرێت . خاوه‌نداریه‌تی گشتی ده‌بێت زه‌مینه خۆشكه‌ری
خاوه‌نداریه‌تی تایبه‌تی بێت . له پێناوی خاوه‌نداریه‌تی
تایبه‌تیدا ده‌بێت خاوه‌نداریه‌تی گشتی مسۆگه‌ر بكرێت
. یانی خاوه‌نداریه‌تی گشتی ده‌بێت له خزمه‌تی خاوه‌نداریه‌تی
تایبه‌تیدا بێت . گرفته‌كه‌ی ئه‌مڕۆی مرۆڤایه‌تی له‌ویادایه
كه به ناوی به‌رژه‌وه‌ندی گشتییه‌وه , خاوه‌نداریه‌تی
تایبه‌تی له پێناوی خاوه‌نداریه‌تی تاكی تایبه‌تدایه
. یانی خاوه‌نداریه‌تی تایبه‌تی زۆربه‌ی زۆری خه‌ڵك ,
ده‌كرێت به قوربانیی له پێناوی خاوه‌نداریه‌تی تایبه‌تی
كه‌مینه‌ی خه‌ڵكدا . ئه‌ڵبه‌ته هه‌ڵپێچانی خاوه‌نداریه‌تی
تایبه‌تی هه‌ڵه‌یه , یه‌كسانی كردنه‌وه‌ی خاوه‌نداریه‌تی
تایبه‌تی دروسته . یه‌كسانی كردنه‌وه‌ی خاوه‌نداریه‌تی
تایبه‌تی , له سه‌ر بناغه‌ی یه‌كسانی كردنه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵاته‌وه
دێته دی . گشتی كردنه‌وه‌ی خاوه‌نداریه‌تی بۆ یه‌كسانی
كردنه‌وه‌ی خاوه‌نداریه‌تی تایبه‌تییه . یانی بۆ
دابیین كردنی مافی چوونیه‌كانه‌ی مرۆڤه‌كانه بۆ
هێنانه‌دی ئاره‌زووه‌كانیان . بۆ نه‌هێشتنی ده‌سه‌ڵاتی
مرۆڤه‌كانه به سه‌ر یه‌كترییه‌وه . گشتی كردنه‌وه‌ی
خاوه‌نداریه‌تی بۆ هه‌موانی كردنه‌وه‌ی خاوه‌نداریه‌تی
تایبه‌تییه له سه‌ر بناغه‌ی به فه‌ڕمی ناسینی ئاره‌زووه‌كانی
مرۆڤ و كرده‌یی كردنه‌وه‌ی یه‌كسانی ئه‌و ئاره‌زووانه
له نێوان مرۆڤه‌كانی هه‌ر هه‌موو دنیادا پێكه‌وه .
مرۆڤ پێش ئه‌وه‌ی خاوه‌نی عه‌قڵ بێت , خاوه‌نی ئاره‌زووه
. ئاره‌زوو عه‌قڵی هێناوه‌ته بوون , عه‌قڵ ئاره‌زووی
نه‌هێناوه‌ته بوون . له سه‌ر بناغه‌ی عه‌قڵه‌وه
چاره‌سه‌ری كێشه‌ی مرۆڤ ناكرێت . له سه‌ر بناغه‌ی
ئاره‌زووه‌وه چاره‌سه‌ری كێشه‌ی مرۆڤ ده‌كرێت .
پێداویستی هه‌بوونی عه‌قڵ و زانست و ته‌كنۆلۆژیا بۆ
چاره‌سه‌ر كردنی كێشه‌ی ئاره‌زووه‌كانی مرۆڤه , نه‌ك
كێشه‌كانی عه‌قڵی مرۆڤ . ئه‌وه‌ی كه گرفتی بنه‌ڕه‌تی
بۆ عه‌قڵ دروست كردووه له ڕووكاردا ده‌سه‌ڵاته , به‌ڵام
له جه‌وهه‌ردا دابین نه‌بوونی زه‌مینه‌ی به‌دیهاتنی
ئاره‌زووه‌كانی مرۆڤه . هه‌موو ده‌سه‌ڵاتێك وه‌كو
قۆناغێكی به‌رجه‌سته بووی ده‌سه‌ڵاتخوازیی , ده‌ره‌قه‌ت
هاتنه . ده‌ره‌قه‌تی كه‌سێك , لایه‌نێك , ڕووداوێك ,
دیارده‌یه‌ك دێت . توانا شكاندنه به سه‌ریدا . یه‌كێك
ده‌سه‌ڵاتی له به‌رانبه‌ر هه‌ر شتێكدا هه‌بێت , یانی
له عه‌وه‌ی دێت . مسۆگه‌ر بوونی توانای سه‌ركه‌وتنه
به سه‌ریدا . پۆز لێدان , داخوڕیین , تووڕه‌بوون ,
ملهوڕیی , شانازی كردن , سووك سه‌یر كردنی خه‌ڵك , هه‌مووی
به‌رئه‌نجامی ده‌سه‌ڵاتن .
ده‌سه‌ڵات له سیستمی تاكایه‌تیدا , كار ده‌خاته ژێر
ڕكێفی خۆیه‌وه ,, به‌ڵام له سیستمی كۆمه‌ڵایه‌تی و
سیاسیدا , مرۆڤیش ده‌خاته ژێر ڕكێفی خۆیه‌وه . ده‌سه‌ڵات
به‌رئه‌نجامی توندوتیژی نییه , توندوتیژی خۆی به‌رئه‌نجامی
ده‌سه‌ڵاته . توندوتیژی و خاوه‌نداریه‌تی , دوو خاسیه‌تی
ده‌سه‌ڵاتن . توندوتیژی هه‌میشه به‌رهه‌می ده‌سه‌ڵاته
. له‌وێوه كه ده‌سه‌ڵات به‌رهه‌می ده‌سه‌ڵاتخوازییه
, یانی به‌رهه‌می ئاره‌زووی مرۆڤه . كه‌واته له
دووتوێی چاره‌سه‌ركردنی گرفته‌كانی ئاره‌زووه‌كانی
مرۆڤه‌وه , چاره‌سه‌ری گرفتی ده‌سه‌ڵاتیش ده‌كرێت .
ده‌سه‌ڵاتخوازیی كه ئاره‌زوویه‌كی " خواستێكی ده‌روونی
" مرۆڤه , ده‌بێت زه‌مینه‌ی به ئه‌نجام گه‌یشتنه‌كان
و چوونه پێشه‌وه‌كانی بۆ فه‌راهه‌م بكرێت نه‌ك
تیابردنی . فه‌راهه‌م بوونی ئه‌و زه‌مینه‌یه‌ش به فه‌ڕمی
ناسینی ده‌سه‌ڵاتخوازیی هه‌موو مرۆڤێكه له دووتوێی
پیاده كردنی یه‌كسانییه‌وه له ده‌سه‌ڵاتدا . ده‌سه‌ڵات
, خۆڕادان و خۆگیڤ كردنه‌وه و خۆداسه‌پاندنی له هه‌ناودایه
. ئه‌م حاڵه‌ته كه به‌رئه‌نجامی سروشتیی ده‌سه‌ڵاتخوازییه
, له پێداویستی كێشمه‌كێشی مرۆڤه‌وه له به‌رانبه‌ر
سروشتدا , سه‌رچاوه ده‌گرێت . كێشمه‌كێشی مرۆڤ له‌گه‌ڵ
سروشتدا , حاڵه‌تێكی ناچارییه . ئه‌م ناچاریه‌تییه
ئاژه‌ڵیش ده‌گرێته‌وه . ئه‌وانیش " ئاژه‌ڵ به هه‌موو
جۆره‌كانیه‌وه " كێشمه‌كێشیان له سنوورێكی
دیاریكراودا , له‌گه‌ڵ سروشتدا هه‌یه . ده‌سه‌ڵاتخوازیی
له دووتوێی كێشمه‌كێشیه‌وه له‌گه‌ڵ سروشتدا به‌رجه‌سته
ده‌بێته‌وه . ئه‌مه له سه‌ره‌تای میژووی دروست
بوونی مرۆڤه‌وه , ئاوا بووه . ئه‌م به‌رجه‌سته
بوونه‌وه‌یه‌ی ده‌سه‌ڵاتخوازی " ده‌سه‌ڵات " كه
پێداویستی گوزه‌راندن " ژیان به سه‌ر بردن " هێناویه‌تییه
بوون , له سیستمه تاكایه‌تییه‌كه‌یدا , توخمێكی
بنچینه‌یی چوونه پێشه‌وه‌ی مرۆڤه . به‌ڵام ئه‌م به‌رجه‌سته
بوونه‌وه‌یه له ژیانی كۆمه‌ڵایه‌تیدا توخمێكی بنچینه‌یی
چوونه دواوه‌ی مرۆڤه . یه‌كگرتنی ده‌سه‌ڵاته تاكایه‌تییه‌كان
له به‌رانبه‌ر سروشتدا , پێشكه‌وتنه ,, به‌ڵام له
به‌رانبه‌ر یه‌كتریدا " یه‌كگرتنی كۆمه‌ڵێك ده‌سه‌ڵاتی
تاكایه‌تی له به‌رانبه‌ر كۆمه‌ڵێك ده‌سه‌ڵاتی تاكایه‌تی
تردا " دواكه‌وتنه . كۆمه‌ڵگای مرۆڤایه‌تی له نێوانی
ئه‌م پێشكه‌وتن و دواكه‌وتنه‌وه , گه‌یشتووه به‌م
بارودۆخه‌ی كه ئێستا تیایدا ده‌ژی . وه‌ك پێشتر و له‌م
ووتاره‌شدا باسم لێوه كردووه , أادیكالترین فه‌لسه‌فه‌ی
ڕزگار كردنی مرۆڤایه‌تی له‌م دواكه‌وتنه , كه تا
ئێستا هاتبێت , بێگومان , ماركسیزم بووه . به‌ڵام
ماركسیزم به‌و هۆیه‌وه كه عه‌قڵ وه‌كو به‌رهه‌می كار
" ئیش " ده‌ناسێت و به به‌ستنه‌وه‌ی به باری
ئابوورییه‌وه كه ژێرخانی كۆمه‌ڵگا پێك ده‌هێنێت ,
مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا ده‌كات ,, ناتوانێت به ئه‌نجامێكی
دروست بگات . به ڕای من سه‌رنه‌كه‌وتنی ماركسیزم له
ڕزگار كردنی مرۆڤایه‌تیدا ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ نه‌ناسینی
عه‌قڵ وه‌كو به‌رهه‌می ئاره‌زووه‌كانی مرۆڤ . مامه‌ڵه
نه‌كردن له‌گه‌ڵ چوونه پێشه‌وه‌ی عه‌قڵدا به گوێره‌ی
چوونه پێشه‌وه‌ی ئاره‌زووه‌كان , ئه‌و گرفته‌یه كه
بۆشاییه‌كی گه‌وره‌ی له ماركسیزمدا دروست كردووه .
ماركسیزمیش ئاره‌زووه‌كان ده‌خاته‌وه ژێر ڕكێفی عه‌قڵه‌وه
. له ڕوانگه‌ی عه‌قڵ سالارییه‌وه " لانی كه‌م تا
مرۆڤایه‌تی ده‌گاته كۆمۆنیزم " مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ئاره‌زووه‌كاندا
ده‌كات . ده‌سه‌ڵاتخوازیی مرۆڤی تاك به فه‌ڕمی
ناناسێت . ده‌سه‌ڵاتخوازیی چینێك " چینی كرێكار " به
فه‌ڕمی ده‌ناسێت . ده‌سه‌ڵاتخوازیی ده‌كات به ئامڕازی
ده‌ستی عه‌قڵ , له كاتێكدا كه عه‌قڵ خۆی ئامڕازه به
ده‌ست ده‌سه‌ڵاتخوازییه‌وه " ده‌سه‌ڵاتخوازیی وه‌ك یه‌كێك
له ئاره‌زووه‌كانی مرۆڤ " . ده‌سه‌ڵات " حاڵه‌تی به‌رجه‌سته
بوونه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵاتخوازیی " ئامڕازی جێبه‌جێ كردنه
بۆ ئاره‌زووه‌كان و به‌دیهاتنه‌كانیان , له پاڵ به
ئامڕاز بوونی عه‌قڵدا بۆ باڵانس پێكردنی ئه‌و ئاره‌زووانه
و به‌دیهاتنه‌كانیان . ماركسیزم ده‌سه‌ڵات وه‌كو
ئامڕاز نابینێت , وه‌كو ئامانج ده‌یبینێت " لانی كه‌م
تا كۆمه‌ڵگای كۆمۆنیستی " . ئه‌م به ئامانج بینینه‌ی
ده‌سه‌ڵاته , تاك له گشتدا ده‌توێنێته‌وه . لێره‌وه‌یه
به‌رژه‌وه‌ندی گشتیی فه‌رمانڕه‌وایی ده‌كات و تاك ده‌بێت
به قوربانیی بۆ ئه‌و . دامه‌زراندنی حوكومه‌تی
كرێكاری , پڕۆژه‌یه‌كه بۆ ده‌سه‌ڵات و ده‌سه‌ڵاتیش
خۆی ئامڕازه , ئیتر چۆن ده‌بێت بكرێت به ئامانج .
ئامانج ته‌نیا به فه‌ڕمی ناسینی ئاره‌زووه‌كانی مرۆڤ
و كار كردنه بۆ به ئه‌نجام گه‌یشتنه‌كانیان . ئه‌نجامه‌كان
, ئه‌ڵقه‌كانی زنجیره‌یه‌كن بۆ ئاره‌زووه‌كان كه
كۆتایی هاتنیان بۆ نییه . حوكومه‌تی كرێكاری به‌و بڕه‌ی
وه‌كو ئامڕازی جێبه‌جێ كردنی ئاره‌زووه‌كان " مه‌به‌ست
له ئاره‌زووه‌كانی هه‌موو مرۆڤه‌كانه به بێ جیاوازی
" دێته مه‌یدان , به‌و بڕه دیمۆكراسییه . وه به‌و
بڕه‌ی وه‌كو لێدان له ئاره‌زووه‌كان " با بۆ هه‌ر كه‌س
و لایه‌ن و توێژ و چینێك بێت " دێته مه‌یدان , به‌و
بڕه دیكتاتۆره . هه‌موو دیكتاتۆریه‌تێك به‌رهه‌می
داسه‌پاندنی عه‌قڵه به سه‌ر ئاره‌زووه‌كانه‌وه . له
هه‌ر شوێنێكدا عه‌قڵ سالاریی هه‌بێت , له‌و شوێنه‌دا
دیكتاتۆرییه‌ت هه‌یه . چڕ بوونه‌وه‌ی دیكتاتۆرێتی به
پێی چڕ بوونه‌وه‌ی عه‌قڵ سالارییه . چڕبوونه‌وه‌ی عه‌قڵ
سالاریی , چڕ بوونه‌وه‌ی ده‌وری تاكی تایبه‌ته له به‌رانبه‌ر
تاكی هه‌موانیدا. چڕ بوونه‌وه‌ی ده‌وری تاكی تایبه‌ت
یانی چڕ بوونه‌وه‌ی ده‌وری نوێنه‌ری گشت . چڕ بوونه‌وه‌ی
ده‌وری نوێنه‌ری گشت كه تاكی تایبه‌ته , یانی چڕ
بوونه‌وه‌ی ته‌وه‌ره به‌ستنی تاك " تاكه هه‌موانییه‌كان
" به ده‌وری گشتدا " گشتیش له لایه‌ن تاكه تایبه‌ته‌كانه‌وه
نوێنه‌رایه‌تی ده‌كرێت " . چڕ بوونه‌وه‌ی ته‌وه‌ره به‌ستنی
تاك به ده‌وری گشتدا كه بریتییه له چڕ بوونه‌وه‌ی
ته‌وه‌ره به‌ستنی تاكی هه‌موانی به ده‌وری تاكی
تایبه‌تدا , به مانای داماڵینی تاكایه‌تی تاكه هه‌موانییه‌كان
و چڕ بوونه‌وه‌ی تاكایه‌تی تاكه تایبه‌ته‌كان دێت .
دیكتاتۆرێتی له بناغه‌دا بریتییه له داماڵینی ئه‌و
تاكایه‌تییه له تاكه هه‌موانییه‌كان " واته زۆربه‌ی
هه‌ره زۆری كۆمه‌ڵانی خه‌ڵك " و چڕ بوونه‌ووه‌ی ئه‌و
تاكایه‌تییه‌ی تاكه تایبه‌ته‌كان . داماڵینی تاكایه‌تی
له مرۆڤ ,بێده‌سه‌ڵات كردنه و چڕ بوونه‌وه‌ی تاكایه‌تیش
تیایدا ده‌سه‌ڵات وه‌رگرتنه . ئه‌م پرۆسه‌یه كه
بێده‌سه‌ڵات كردنی تاكی هه‌موانییه له به‌رانبه‌ر
تاكی تایبه‌تدا , له ڕاستیدا داسه‌پاندنی دیكتاتۆرێتی
تاكی تایبه‌ته به سه‌ر تاكی هه‌موانیدا . داسه‌پاندنی
دیكتاتۆریه‌تی تاكی تایبه‌ت به مانای داسه‌پاندنی عه‌قڵی
تاكی تایبه‌ت دێت به‌سه‌ر عه‌قڵ و ئاره‌زووه‌كانی تاكی
هه‌موانیدا . كه‌واته عه‌قڵ سالاریی له هه‌ناوی
خۆیدا هه‌ڵگری دیكتاتۆریه‌ته . ته‌نانه‌ت هه‌موو
مرۆڤێك به‌و بڕه دیكتاتۆره به‌رانبه‌ر به خۆی كه
عه‌قڵی داده‌سه‌پێنێت به سه‌ر ئاره‌زووه‌كانیدا .
لێره‌دا ئاماژه به‌وه ده‌كه‌مه‌وه كه توندوتیژی
ئاره‌زووی مرۆڤ نییه , به‌ڵكو خاسیه‌تێكی ده‌سه‌ڵاته
و له بار نه‌بوونی زه‌مینه‌ی هاتنه‌دی ئاره‌زووه‌كان
سه‌پاندوویه‌تی به‌سه‌ر كۆمه‌ڵگای مرۆڤایه‌تیدا بۆ وه‌ستانه‌وه
له به‌رانبه‌ر یه‌كتریدا . ده‌سه‌ڵات وه‌كو حاڵه‌تی
به‌رجه‌سته بوونه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵاتخوازیی كه هه‌بوونی
هێز و به‌كارهێنانی ده‌بنه ماته‌ریاڵ و شێوازی كار
كردنی , كۆنترۆڵ كردنی كه‌س و لایه‌ن و دیارده , ده‌بنه
ئامانجی . ده‌سه‌ڵات به‌رجه‌سته بوونه‌وه‌ی ئاره‌زووه
. كار پڕۆژه‌یه بۆ به‌رجه‌سته بوونه‌وه‌ی ئاره‌زوو .
ده‌سه‌ڵات كار ده‌خاته ژێر ڕكێفی خۆیه‌وه . كار
ناتوانێت ده‌سه‌ڵات بخاته ژێر ڕكێفی خۆیه‌وه . ده‌سه‌ڵات
ئامڕازی جێبه‌جێ كردنی ئاره‌زووه . كار ئامڕازی ده‌سه‌ڵاته
. ده‌سه‌ڵات عه‌قڵ زیندانی ده‌كات . كار ناتوانێت عه‌قڵ
زیندانی بكات . ده‌سه‌ڵات به‌رژه‌وه‌ندی داگیر ده‌كات
. كار به‌رژه‌وه‌ندی دروست ده‌كات . ده‌سه‌ڵات ئاسووده‌یی
و پشوودانه . كار كردن ماندوو بوون و ڕه‌نج كێشانه .
كار له دووتوێی ده‌سه‌ڵاتی تاكایه‌تیدا و به پێی نه‌خشه
داڕشتنی عه‌قڵ ئامڕازێكی گونجاوه به ده‌ست ده‌سه‌ڵاته‌وه
بۆ به ئه‌نجام گه‌یاندنی ئاره‌زووه‌كان , كه‌چی له
دووتوێی سیستمی ده‌سه‌ڵاته كۆمه‌ڵایه‌تی و سیاسییه‌كاندا
ئامڕازێكی سه‌ركوتگه‌ره بۆ چه‌وساوه‌كان . ده‌سه‌ڵات
هه‌رچه‌نده حاڵه‌تی به‌رجه‌سته بوونه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵاتخوازیی
مرۆڤه , به‌ڵام هه‌بوونی هێزێكی داسه‌پێنه‌ره بۆ سه‌روه‌ری
مرۆڤ . كار , به گه‌ڕ خستنی ئه‌و هێزه‌یه له پێناوی
ئه‌و سه‌روه‌رییه‌دا . ده‌سه‌ڵات ئامانجه بۆ كار , به‌ڵام
ئامڕازه بۆ ئاره‌زوو . یانی كار ئامڕازه بۆ ده‌سه‌ڵات
, ده‌سه‌ڵاتیش ئامڕازه بۆ ئاره‌زوو . كه‌واته ده‌سه‌ڵات
له پێناسه‌یه‌كی تریدا لای منه‌وه , بریتییه له هه‌بوونی
هێز و به‌كار هێنانی بۆ سه‌روه‌ریی . وه كاریش
بریتییه له پرۆسه‌ی ئه‌و به‌كارهێنانه بۆ ئه‌و سه‌روه‌رییه
. به‌ڵام كار له پێناسه‌یه‌كی باڵاتردا و له ژێر نه‌خشه‌داریی
عه‌قڵ و فه‌رمانداریی ده‌سه‌ڵاتدا بریتییه له پرۆسه‌ی
به‌یه‌ك گه‌یشتنی ئاره‌زووه‌كان و به‌دیهاتنه‌كانیان .
كار " كار وه‌كو به‌شێك له ده‌سه‌ڵات كه پرۆسه‌ی به‌كار
هێنانی هێزه " و ده‌سه‌ڵات و عه‌قڵ , ئه‌و توخمانه‌ن
كه پێداویستیی به‌دیهاتنی ئاره‌زووه‌كانی مرۆڤ بۆ
هێنانه‌دی ژیانێكی باشتر له‌گه‌ڵ یه‌كتریدا كۆیان ده‌كاته‌وه
.
بژار 9-10-2006
|