ده‌نگ بدەین بەکێ؟

سه‌روەت و سامانی كوردستان پارێزراوبێت.

 

هەنگاو مامە/ لەندەن  

 

 

هه‌ڵوه‌سته‌کردن و گەڕانەوەیەک بەرەو مێژو دروست بونی کەسایەتیەکانی کورد و ڕامانێک به‌ره‌و ڕابوردو، شیکردنه‌وه‌یه‌کی دروست له‌ سه‌ر شۆڕشه‌ یه‌ک به‌ دوای یه‌کان بۆ مان ده‌رده‌که‌وێ هۆی چه‌ک داماڵین و نه‌هێشتنی فکری سیاسی که‌سانی پێشوو. واته‌ هه‌ره‌س هێنان زیاتر ده‌گه‌رێته‌وه‌ سه‌ر بێ کارنامه‌ی و له‌ یه‌کتر نه‌گه‌یشتی ئه‌و گروپه‌ی که‌ سه‌رکردایه‌تی شۆڕشیان گرتۆبوە‌ ئه‌ستۆ. ئه‌وکاتیش تێک چوونی ماڵی کوردی له‌ تکردنی ئه‌و ده‌سته‌یه‌ و شه‌هید و قوربانی بوونی چه‌ند گه‌نجێکی ڕۆشنبیر و سیاسی و پاشماوه‌شی وه‌ک که‌شتیه‌کی تێک شکاو له‌ ئه‌وروپا له‌نگه‌ر ده‌گرێ.

بازۆر دوور نه‌ڕۆین شۆڕشی نوێ و به‌رهه‌مه‌که‌ی ڕاپەڕینی بەهاری 1991  پەرلەمان و حکومەت سه‌یربکه‌ین که‌ به‌ خوێن و قوربانی دان بۆ بەدەستهێنانی ئازادی و سه‌ربه‌ستی تاکه‌کانی کۆمه‌ڵ نه‌وه‌ک ئه‌و فه‌وزاو گه‌نده‌ڵی و فه‌سادییه‌ی که‌ هه‌موومان ده‌یبینین‌ له‌ وڵاتی ئێمه‌دا(خوێ بۆگه‌نی کردوه‌). هه‌مو ئه‌و ماوه‌یه‌ی که‌کورد سه‌رکردایه‌تیه‌کی بۆ به‌ده‌ستهێنانی خواسته‌کانی گه‌لی کورد پێك هێنا و وه‌کو نوێنەرایەتی کورد لەعێراق و جیهاندا ناسران  بێجگه‌له‌هه‌ندێك ده‌ستکه‌وتی بازرگانی و ده‌سه‌ڵاتی هه‌رێمایه‌تی نه‌یانتوانی  هه‌نگاوی تەواو بچنه‌پێشه‌وه‌. له‌وانه‌بۆ پرسه‌ی که‌رکوك نەیان توانی ڕاستگۆیانە داوای مافی زەوت کراوی‌که‌رکوکی ته‌عریب کراوم بکەن و هەنگاوی ژیرانە بهاوێن بەرەو چاره‌سه‌رکردن. ته‌نانه‌ت تاسنورێکی دیاریکراویش نەیان توانی له‌به‌ر فشاره‌کانی ئه‌مریکا و به‌ریتانیا و حکومەتی بەغداد خۆیان ڕاگرن. دەبو سەرکردایەتی کورد دوی گەڕانەوەی بۆ ناو جەماوەرەکەی دانوستانی لەگەڵ سیستانی کردبا چونکە ڕێبه‌رێکی ڕۆحی زۆرینه‌ی شیعه‌کانی عێراقه‌و بڕیاری هەرەزۆرینەی پەرلەمانی بەغدا که‌له‌شیعه‌کان پێك هاتون ڕاسته‌وخۆ له‌ژێر گاریگه‌ری فتواکانی ئه‌ودان.

ده‌بو سه‌رکردایه‌تی کورد ته‌واوی هه‌وڵی خۆیان بخستایه‌ته‌گه‌ڕ بۆ ئه‌وه‌ی بتوانن تورکمانه‌کان له‌خۆیان نزیکبکه‌نه‌وه‌و دڵنیایان بکردنابایه‌که‌له‌ناو هه‌رێمی کوردستاندا ژیانێکی ئارا‌م و خاوه‌ن مافی خۆیان ده‌بن. بۆ هەنگاوێکیش جێگه‌یان بۆدابین بکردبان‌له‌ناو ئه‌نجومه‌نی که‌رکوکدا و پۆستێکی باشیان پێ درابا

ئێستا که‌هه‌ڵبژاردنه‌کانی عێراق به‌ڕێوه‌یه‌و له‌ناو یاسای هه‌ڵبژاردنه‌کانی عێراقدا خۆشبه‌ختانه، بڕیار له‌سه‌ر به‌ژداریکردنی هه‌ڵبژاردنه‌کانی په‌رله‌مان  درا به‌ لیستی کراوه‌ ، بۆیه‌ئیتر له‌مه‌ودوا به‌پێ ی ئه‌م یاسایه‌خه‌ڵك ده‌نگ به‌که‌سه‌کان ده‌دات، نه‌ك ده‌نگدان به‌قه‌واره‌یه‌کی سیاسی دیاریکراو که‌نازانرێت له‌ئاینده‌دا نوێنه‌ره‌که‌ی که‌ده‌ستنیشانکراوه‌کێیه‌. به‌م پێیه‌ش خه‌ڵك له‌سه‌ر ئاستی توانا و پێوه‌ری ڕەوشتبەرزی و بڕوانامە و ئەزمون و ته‌مه‌ن و ڕه‌گه‌ز هه‌ڵده‌بژێردرێت نه‌ك له‌سه‌ر ئاستی حیزبی و له‌ژێر په‌رده‌وه‌حیزبێك دایبنێت.

ئەوگۆڕانکاریانه‌ی بارودۆخي هه‌ڵبژاردن له‌که‌رکوک، پێشبینی ده‌کرێت کەمێک بۆ کورد باشتربێ. لەم دره‌نگانێی نزیکبونەوەی هەڵبژاردنەکان وریایی دولیستە ڕکابەرەکانی عێراقدا بۆماوەیەکی کاتی دەستیان لەکۆمەڵێ داوای خۆیان هەڵگرت، به‌ڵام بۆ پەرلەمانی ئایندە ده‌بێ فێرببین هه‌مو کات پلانمان هه‌بێت، هه‌موو روداوه‌کان وا نیشان ده‌ده‌ن، له‌و‌کورده‌کاربه‌ده‌ستانه‌ی به‌غدا، نەوەک هەمویان زۆربەیان تۆزقاڵیک بیریان لەمافی کورد نه‌کردۆتوە و ئەوەندەی باسی کوردیش دەکرێ زۆرینەیان بێئاگان.  تا بڵێی گه‌نده‌ڵیان کردوه‌. دزیان کردوه، ماڵ و‌ مڵکی خه‌ڵکیان زه‌وت کردوه‌، ماڵی میله‌تیان ته‌خشان وپه‌خشان کردوه‌، برا کوژیان کردووه‌، هه‌مو جۆره‌دەست درێژیەکيان له‌ جه‌ماوه‌ری خه‌ڵکی کوردستان کردوه‌، ناوچه‌گه‌رێتیان کردووه‌. هاوپەیمانانتان له‌خۆتان باشتر دەتان ناسن به‌گه‌نده‌ڵی یەوە ناوبانگتان دەرکردوە، هه‌ر بۆیە سەنگ و قورسایی سیستانی زیاترە، جگە له‌وانه‌ش کردارو رەفتاری خراپتر و گه‌وره ‌ترتان ئه‌وه‌یه‌،  چه‌مکی خیانه‌تتان له‌ناو بیروباوه‌ری کورددا زیاد کرد‌وه لەڕژێمی بەعس زیاتر تۆوی دوبەرەکی کوشت و برینتان زیاتر کردوە‌.  چه‌مکی جیاوازی نەکردن له‌ نێوان  نیشتیمانپه‌روه‌ری و خیانه‌تدا نه‌هێشت، به‌ ناردنی چەند جاش و جاسوس و ئەنفالچی له‌ لیسته‌کانتاندا،

 لێنه‌پرسینه‌وه‌ی فایلداره‌کان ‌. چه‌مکی نه‌ته‌وه‌ی کوردانەتان خستە‌به‌ر گومانه‌وه‌، پێویست ناکات پاساو بۆ ئه‌و هه‌ڵوێستانەی رابردوتان  بێننەوە، هه‌مویان راستین و مشتێکن له‌خه‌روایێک.

 له‌به‌ریتانیا، نه‌وەی سه‌ربازه‌هه‌ڵاتوه‌کانی گۆڕه‌پانی جه‌نگی جیهانی، نه‌وه‌ک ئەنفالچی، به‌سوکییه‌وه‌سه‌یریان ده‌کرێت. هه‌ر کاتێک نوسەرێک له‌باره‌ی مێژوی ئەو کاتە ده‌نوسێت ئه‌و به‌ڵگه‌نامه‌نوێی‌و‌کۆنانە یان هه‌ر به‌ڵگه‌یێکیتر بیسه‌لمێنێ که‌وا یه‌کێک له‌وانه‌خیانەتی کردوە. تا ئیستاش شاژنی  به‌ریتانیا نایەوێت ناوی مامی خۆی بهێنێت لە‌به‌ر ئه‌وه‌ی گومان ده‌کرا رۆژێ له‌رۆژان مه‌یلی بەلای نازییه‌کان هه‌بوبێ‌و پێش جەنگ هیتله‌ری بینیبو، مرد وچاوی به‌به‌ریتانیا نه‌که‌وته‌وه‌‌. بەڵام ئیمڕۆ له‌ کوردستان له‌ ژێر چەتری هاوپەیمانی کوردستاندا، جاش و ئەنفالچی ده‌بنه‌ ڕێنیشاندەرو نوێنه‌ر، ده‌ستور و یاسامان بۆ ده‌نوسنەوە ئەوەیە مەهزەلە!

کەس و کارمان چەندین ساڵ له‌ناخۆشترین ڕۆژه‌کانی  مێژوی کورددا خه‌باتیان ده‌کرد، بەڵام ئیمڕۆ کێ نوێنەرمان بێت  کام مەزهەب و بیروباوه‌ر ڕێگا ده‌دات که‌سانی ڕابردو پڕ سه‌روه‌ری له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌لەپەرلەمانەکاندا بەیەکەوە  بڵێن ئێمە نو‌ێنەری گەلین، تاوانێکی له‌وه‌گه‌وره‌تر ئه‌وه‌یه‌، بەچی چاوڕوێکه‌وه‌داوا له‌خه‌ڵک دەکه‌ن ده‌نگتان پێ بده‌ن! تاکو ئێستاش جه‌ماوه‌ر به‌قه‌رزداری خۆتان ده‌زانن، ئه‌گه‌ر به‌راوردێکی باشی چۆنیەتی و چەندایەتی هه‌ڵوێستی خه‌لکی کوردستان بکەن لەگەڵ هه‌‌ڵبژاردنه‌کانی  پێش شەڕی ناوخۆتان دەبێ چەندەبێ؟. له‌جیاتی ئه‌وه‌ی داوای لێبوردن له‌جه‌ماوه‌رەکەتان بکه‌ن دێن داوای ده‌نگیان لێ دەکه‌ن!. جه‌ماوه‌ر چیترهه‌ڵناخه‌ڵه‌تێ و گەل هۆشیارە، له‌گه‌ڵ ئه‌و هه‌مو  گه‌نده‌ڵی و بێ یاسایەی  که‌له‌کوردستان به‌ربڵاوه‌، هیوام ‌هه‌یه‌ده‌نگدان و هه‌ڵبژادن ببنه‌ هۆی دەربازبونی مەسەلەکان، لە دوارۆژدا تەنها سندوقی هه‌ڵبژاردن دەتوانێ سیستەم بگۆڕێ، کەسانی  لێهاتو له‌خۆبوردو بباتە نێو بەرلەمانی ساڵی ئایندە، ئەوانە ده‌بنه‌پێوه‌ریک بۆ ئه‌و که‌سانه‌ی هه‌ڵده‌بژێردرێن بۆ پۆسته‌گشتیه‌کان، وه‌به‌تایبه‌ت په‌ڕله‌مان و ئه‌نجومه‌نی پارێزگاکان. پێویستمان به‌په‌ڕله‌مانێکه‌خه‌لکانی ئەکادیمی لێوەشاوە و ڕابردو پاک و چاو نەترس و ماندو بخزێته‌ناوه‌وه‌، کاتێ کە ده‌بینرێ سامانی دەوڵەت بۆ بەرژەوەندی حزب و تاکەکەس بەکار دێ بە ده‌نگ به‌رز و دلێرانە بڵێن ئێمە نوێنەری یەک نەتەوەین  قبوڵمان نییە،  کار بکەن بۆ بنبڕکردنی گه‌نه‌ده‌ڵی له‌داهاتودا ئه‌رکێکی هه‌ره‌گرنگی هه‌مومانه‌جه‌ماوه‌ری خه‌لکی کوردستان به‌وپه‌ڕی تینه‌وه‌هانبده‌ین لەو مافە سروشتیه‌ی خۆیان بێدەنگ نەبن و فێرببن بەدەنگدان وەڵامی پاوانخوازان بدرێتەوە. ده‌نگ به‌هه‌ده‌رنەدان سه‌رمایەیه‌. ده‌نگدانی هۆشیارانە گه‌نده‌ڵه‌کان ڕاده‌ماڵێ  کە ئێستا وڵات به‌ڕێوه‌ده‌به‌ن. زۆرن لەئێمەهه‌ڵبژاردن ڕەت ده‌که‌نەوە  ئه‌مه‌ش مافێکی تایبه‌تی خۆیانه‌‌. ده‌نگدان به‌لایه‌نێکی سیاسی وکه‌سانێک له‌دژی هه‌ڵوێستێکی سیاسی یان کرداره‌ناڕاسته‌کانی حیزب و لایه‌نێکی تر یان حیزبی ده‌سه‌ڵاتداربەڕاست لەقەڵەم نادرێ پێویستە سود لە لیستی کراوە وەربگرن و ئەوکەسانە هەڵبژێرن کە ناکەس بەچە نین. دوره‌په‌رێز بون لەهەڵبژاردنەکان, سارد کردنه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ر‌له‌ده‌نگ نەدان خزمه‌تی به‌رژه‌وه‌ندی ئه‌و حیزبانه و مانه‌وه‌یان دەگەیەنێ و به‌رده‌وام  دەبن له‌به‌تاڵان بردنی سه‌روسامانی میللەت .تایبەت ئێستا کە ڕێکەوتنی بەناو ستراتیژیان بەستوە، به‌ڵام هه‌بونی ئۆپۆزیسیۆن لەپەرلەمانی کوردستان کارێکی پێکردن و گورزی ئەم جارەی بەغدا لای ئێوەی دەنگدەرە،  به‌هه‌ر حال جارێ حیزبه‌کان  ئێمه‌ش  زۆرمان ماوه‌له‌و چه‌مکانه‌ بگه‌ین. بەڵام  بڕینی ڕێگای دورو درێژ نەفەسێکی درێژی دەوێ تاوەکو ئێوە دەگەن بەو مەبەستەی  کەدەتانەوێ  هەمو دەرئەنجامێک سه‌رتاکه‌ی له‌هه‌نگاوی یه‌که‌مه‌وه‌ده‌ست پێده‌کات.

hangaumama@yahoo.co.uk

 

 
           

 

20/11/2009

 

goran@dengekan.com

 

dengekan@yahoo.com