|
ئازادی
مانگرتن و ئازادی بیروباوه‌ڕ و ڕێکخراوبوون و ڕاپه‌ڕین مافی
سه‌ره‌تایی ئه‌م سه‌رده‌مه‌ن، له کوردستان هه‌مووان باوه‌ڕیان
به‌مه هه‌یه، چ ئه‌وانه‌ی له ده‌سه‌ڵات دان یان له
ئۆپۆزیسیۆن.
ئه‌مه کارێکی موسبه‌ته، به‌لام مانگرتنی پیشه‌یی کرێکارانی
کارگه‌ی چیمه‌نتۆ چۆن
و بۆ ده‌بی به به‌ر گوله بدرێن و كێ به‌رپرسیاره له‌م
هه‌ڵوێسته‌دا.
ئه‌م
کاره مه‌حکومه نابێ ئاوا به ئاسانی له کۆمه‌لگادا ڕه‌تببێ،
تا ڕێگای دووباره بوونه‌وه‌ی له‌به‌رده‌م بگیرێ. هێرش کردنه
سه‌ر مافه سه‌ره‌تاییه‌کانی کۆمه‌ڵانی خه‌لکی کوردستان هێرشه
بۆ سه‌ر ئه‌منی قه‌ومی له ووڵاتدا و چاره‌نووسی خراپی
لێده‌که‌وێته‌وه‌و باوه‌ڕ له نێوان ده‌سه‌ڵات و هاووڵاتی که‌م
ده‌کاته‌وه‌و بگره سه‌ره‌تای له ناوچوونیه‌تی.
هه‌موومان هه‌ر کرێکارین و هه‌ر یه‌که‌کمان پیشه‌یه‌کمان
هه‌یه. ( جا کاره‌با چی بێ له کارگه یان پیشه‌ی پاراستن و
ئه‌منیه‌تی کارگه بێت). هه‌موومان هه‌ر هێز فرۆشین خۆمان
ده‌بێ وه‌ک چین بزانین چۆن هیز ده‌فرۆشین و به قست و یاسایی
بیفرۆشین، ئه‌م سنف به‌ندیه پێداویسته‌کانی ژیان و کارمان و
وه‌زعیه‌تی کۆمه‌ڵایه‌تی و ئابووری و فه‌رهه‌نگی ( له‌گه‌ڵ
هه‌ندێ وه‌زعیه‌تی شه‌خسی و زهنی) بۆی دروست کردووین. له
دونیای ئه‌مڕۆ که‌م مرۆڤ هه‌یه بتوانێ به ئیختیاری خۆی
کاره‌که‌ی خۆی دیاری بکات.هه‌موومان بۆ ئه‌وه‌ی بژین به
ناچاری کارێکمان بۆ دانراوه یان به‌ناچاری هه‌ڵبژاردووه، که‌م
که‌س هیوایات و کاره‌که‌ی له‌گه‌ڵ یه‌ک دێنه‌وه مه‌گه‌ر هه‌ر
پێ ویستی که‌می به داهاتی کار هه‌بێ.
ئه‌م
هه‌موو به‌زم ڕه‌زمه‌ی له کارگه‌یه‌کی وه‌کو کارگه‌ی
چیمه‌نتۆی تاسلوجه ڕووده‌ده‌ن له واقع دا کرێکاران و
ئیختیاری ئه‌وان ئه‌م وه‌زعه‌ی دروست نه‌کردووه به‌لکو
ده‌وڵه‌ت و خاوه‌نکاران لێی مه‌سوولن و هه‌رده‌م له هه‌وڵی
زیاتر بۆ خواردنی زێده‌بایی که قازانجه و شانداخزاندن بۆ
ژیانی کۆمه‌ڵایه‌تی کرێکاران که مه‌سره‌فه که‌م بکه‌نه‌وه.
من
چه‌ندین هه‌زار کیلۆمه‌تر له‌م کارگه‌یه دوورم به‌ڵام
لیبرالیزمی نوێ و بۆنی نه‌زۆکی ئه‌م سیسته‌مه له دووره‌وه
لێ دێ.
به
خسوسی کردنی کارگه و کارخانه ده‌وڵه‌تیه‌کان له هه‌شتاکانی
سه‌ده‌ی ڕابردوو تاتشتر و ڕیگن له جیهان داهێنه‌ر و
په‌یڕه‌ویان کرد.
به
نموونه له ووڵاتانی ئه‌وروپا چونکه کۆمه‌ڵگا به یاسایی
بۆته‌وه و قانوون کار له هه‌موو ڕشته‌کانی کارکردندا هه‌یه
بۆیه کاتی فرۆشتنی کارگه یان کۆنترۆڵ و به‌ڕێوه‌بردنی کارگه
له یه‌که بۆ یه‌که‌یه‌کی تر ئه‌وا پلانی کۆمه‌لایه‌تی بۆ
داده‌رێژرێ له‌م پلانه‌دا که خۆی له قانوون کارێکی تێپه‌ڕێن
دا ده‌بینێ و هه‌موو لایه‌نه گشتی و تایبه‌تیه‌کانی
وه‌زعیه‌تی کۆن و نوێ کارو کرێکاران له خۆ ده‌گرێ. ئه‌م
پلانه له نێوان نوێنه‌ری ئیتحادیه کرێکاریه‌کان و نوێنه‌ری
کارگه که به‌رێوه‌به‌ری کارگه‌یه به ره‌سمی ئیمزا ده‌کرێ و
له دادگاکاندا به‌ره‌سمی ده‌ناسرێ و کاری پێده‌کرێ. ئه‌م
پلانه کۆمه‌ڵایه‌تیه له‌کاتی ده‌مجی کۆمپانیاکان و کڕینی
کۆمپانیا بچوکه‌کان له‌لایه‌ن کۆمپانیا گه‌وره‌کان
په‌یڕه‌وده‌کرێت.
کێشه‌ی
کارگه‌ی چیمه‌نتۆ له تاسلوجه مانگرتنێ بووه بۆ کۆمه‌ڵه
داواکاریه‌ک ئه‌نجام دراوه، نه زۆر و نه‌که‌م، هه‌موو
یاساکانی کۆمه‌لگا ئه‌مه به‌ڕه‌سمی ده‌زانن و سه‌رۆکی ووڵات
بانگه‌شه‌ی بۆ ده‌کات. به‌ڵام ئه‌مه ڕووی شکڵی
مه‌سه‌له‌کانه. له واقع دا دووریه‌کانی ئه‌م مانگرتنه
ڕه‌گێکی قووڵی کۆمه‌لایه‌تی و سیاسی دووری هه‌یه. ئه‌م هێرشه
له ئه‌نجامی نه‌بوونی دوو فاکته‌ردا که ڕێگری سه‌ره‌کین به
ئه‌نجام هات و دێت، که گرنگترینیان لێره‌دا دوو فاکته‌ر باس
ده‌که‌ین:
1.نه‌بوونی ڕێکخراوه‌یه‌کی سه‌راسه‌ری کرێکاران که فدراسیۆنی
سه‌رتاسه‌ری هه‌موو کرێکاران و کارمه‌ندانی کوردستان
بگرێته‌وه.
2.
نه‌بوونی قانوون کاری مناسب بۆ ڕشته‌کانی کار کردن و نه‌بوونی
سۆسیال پلان بۆ قۆناغی تێپه‌ڕین له کاتی فرۆشتنی کارگه
ده‌وڵه‌تیه‌کان به سه‌رمایه خسوسییه‌کان .
ئه‌گه‌ر
له خواره‌وه سه‌یری سیسته‌می ئیداری ڕووداوه‌که بکه‌ین و
ته‌نها له ڕووداوه‌که زیاتر نه‌ڕۆین، ئه‌وا ئه‌و که‌سه‌ی
ته‌قه‌ی کردووه، ئه‌بێ دادگایی بکرێت و هه‌ردوو ته‌ره‌ف (
کرێکارانی مانگرتوو که برینداره‌کانن و کرێکارانی ئاسایشی
کارگه که ته‌قه‌یان کردووه) له دادگادا مه‌سه‌له‌کان
یه‌کلا بکه‌نه‌وه و په‌رده‌کان داده‌خرێن و شانۆیه‌که کۆتایی
دێ ( که ده‌سه‌ڵات ئه‌مه‌ی ده‌وێ). به‌ڵام له پشت ئه‌و
که‌سه‌ی که ته‌قه‌ی لێکراوه‌و ته‌قه‌ی لێده‌کرێ سه‌فی تر
هه‌یه که بنه‌مای کۆمه‌ڵایه‌تی و ئابووری و سیاسی کۆمه‌ڵگا
دیاری ده‌که‌ن.
به‌نموونه له سیسته‌می ئیداری له‌سه‌ره‌وه بۆ خواره‌وه
ده‌ست پێ بکه‌ین که ئاسایشی کۆمه‌لگایان له ئه‌ستۆ گرتووه و
به‌رپرسیارن لێ ئه‌وا:
سه‌رۆک وه‌زیران---- وه‌زیری ناوه‌خۆ ( به‌رپرسه) یان
وه‌زیری داد ---- پاڕێزگاری سلێمانی------ئاسایش و پۆلیس
-----به‌رێوه‌به‌ر و مه‌سوولینی ئیداره‌ی کارگه‌ی چیمه‌نتۆ --
مه‌سولی تیمی ئاسایشی کارگه--------- کرێکارانی
پاراستنی ئاسایش ( که‌سێ له‌مان ته‌قه‌ی کردووه) به‌لام
دادگا له‌م که‌سه واوه‌تر ده‌چێ و ده‌بێ
لێپرسراویه‌تیه‌کانیان له دادگا شی بکرێنه‌وه‌و ئیجرائاتی
قانوونیان ده‌رهه‌ق بکرێت ، ( ئه‌مه‌ش ده‌بێ خه‌ڵکی کرێکار
بیه‌وێ...)
لێردا
مه‌به‌ست هیچ ته‌شهیر کردن به که‌س نیه ( به‌ڵکو هه‌ست به
مه‌سوولیه‌ت کردنه. خۆ پله و پایه هه‌ر بۆ .... ...... نیه
به‌ڵکو بۆ خزمه‌تکردن و ئه‌رکێکی مێژوویه به‌رامبه‌ر به
کۆمه‌لگا، مێژوو هه‌مووی تۆمار ده‌کات، هه‌قه ده‌سه‌ڵات له
کوردستان ده‌رس له مێژوو وه‌ربگرێت). به‌هه‌ر حاڵ هه‌رچۆنێ
بێ، به‌نموونه له ووڵاتێکی وه‌کو هۆله‌ند دا ئه‌گه‌ر باری
ئه‌منی له کارگه‌یه‌ک یان گه‌ڕه‌کێک شلۆقا یان له ده‌ست
ده‌رچوو ئه‌وا وه‌زیری ناوخۆ و داد مه‌سوولن لێی و له
به‌رامبه‌ر په‌رله‌مان و سه‌رۆک وه‌زیران دا قسه‌ی خۆیان
ده‌که‌ن و هه‌موو مه‌سه‌له‌کان تاوتوێ ده‌کات، هێندێ جار واز
له کاره‌که‌یان ده‌هێنن چونکه نه‌یانتوانیوه ئه‌منیه‌ت
بپارێزن. ئه‌گه‌رچی ئه‌م دوو ووڵاته له‌گه‌ڵ یه‌ک ناکرێ
به‌راورد بکرێن، به‌س ته‌نها بیرهێنانه‌وه‌یه‌که ..
به‌ڵام
دادگای کردنی کرێکارێ که له‌سه‌ره‌وه ئه‌مری پێ کراوه ده‌ست
بۆ چه‌ک ببا و پسوڵه‌ی چه‌کی وه‌رگرتووه و ئه‌ویش وه‌زعیه‌تی
ژیان و گوزه‌ران ئه‌م کاره‌ی بۆ فه‌راهه‌م کردووه‌و زیندانی
کردنی ئه‌و له دادگای ئازاد دا چاره‌ی بنه‌ڕه‌تی
مه‌سه‌له‌کان نین ( ده‌بێ ئه‌مه‌ش ببێ و سه‌رپێچی تیا بێ). با
تۆزێ واوه‌تر له مانگرتن بچین و مه‌سه‌له‌کان به قووڵی
ببینین..
ته‌نها
ئه‌وه‌نده ماوه بڵێم هه‌موو کرێکاران قوربانین و ئه‌بێ یاسا
له ووڵاتدا به‌رقه‌راربێ، بوونی یاساکانی کار و دامه‌زراندنی
فدراسیۆنی سه‌راسه‌ری گشت کارمه‌ندانی کوردستان زه‌رووریه‌تێکی
فه‌وریه، سه‌رمایه هه‌رده‌م چاوی بڕیوه‌ته قازانج نه‌ک هی
ئه‌مڕۆ به‌لکو قازانجی سبه‌ی ده‌وێ، جا هه‌ر کێ نوێنه‌رایه‌تی
بکات گرنگ نیه، به‌ڵام مانه‌وه‌ی کارگه و کارخانه‌کان له
ده‌ستی ده‌وڵه‌ت ئه‌مڕۆ به قازانجی چینی کرێکاره و له
به‌رژه‌وه‌ندی گشتی دایه، ده‌بێ چینی کرێکار له کوردستان کار
بۆ ئه‌مه بکات. هه‌روه‌ها فه‌راهه‌م بوونی بیمه
کۆمه‌لایه‌تیه‌کانی وه‌کو بیمه‌ی بێکاری که گرنگترینیانه بۆ
ئه‌مڕۆ. له هه‌مان کات پاراستنی ئه‌من و ئاسایش له ووڵاتدا
ئه‌رکێکی نه‌ته‌وه‌یی و ئه‌رکی شانی هه‌مووانه. ئه‌گه‌رچی
ئه‌م کاره هه‌ڕه‌شه له ئه‌منی نه‌ته‌وه‌یی ده‌کات و
نائارامی و ئاسایش ده‌خاته کارگه‌یه‌کی به‌رهه‌مهێن له
ووڵاتدا. له ئه‌مڕۆدا له سه‌رده‌می ئاوه‌دانکردنه‌وه و
بیناسازی هه‌رچی زیاتر ئه‌م کارگه‌و کرێکارانی ئه‌هه‌میه‌تی
نه‌ته‌وه‌یییان هه‌یه. ناک قازانجی سه‌رمایه بۆ کۆمه‌ڵه
که‌سانێ. ئه‌مه له کاتی ئێستادا زه‌ربه‌یه‌کی کوشنده‌یه له
ژیانی کۆمه‌ڵانی خه‌ڵکی کوردستان به گشتی و کرێکارانی کارگه‌ی
چیمه‌نتۆی تاسلوجه به تایبه‌تی.
بوونی
قانوون کار له سه‌رده‌می ئاسایی و تێپه‌ڕین دا ته‌نها
هۆیه‌که بۆ پاراستنی فرۆشتنی هیزی کار به یاسایی و ته‌ئمین
کردنی ژیان و گوزه‌رانی کرێکاران ئه‌مه نه‌ک هه‌ر بۆ کارگه‌ی
چیمه‌نتۆ به‌لکو ته‌واوی کارگه‌و کارخانه‌و دام ده‌زگاکانی
ووڵات، قانوون کارێ که ته‌ره‌فی نماینده‌ی کرێکاران له ڕشته
جۆر به‌جۆره‌کان و به‌ره‌زامه‌ندی فدراسیۆنی سه‌راسه‌ری ده‌بێ
ته‌سبیت بکرێ. له ووڵاتێ که بیمه کۆمه‌ڵایه‌تیه‌کان وجودی
نه‌بێ، ئه‌گه‌ر کرێکارێکی سه‌روو ته‌مه‌ن په‌نجا ساڵ بێکار کرا
یان نه‌خۆش که‌وت یانی چی؟ یانی مردنی له‌سه‌ر خۆ و
خێزانه‌که‌شی تووشی هه‌لاکه‌ت ده‌بن.
هه‌روه‌ها بوونی فدراسیۆنی سه‌راسه‌ری کرێکاران له ووڵاتدا (
لێره‌دا هه‌موو کارمه‌ند و کارگه‌ران ده‌گرێته‌وه به گشت
سنفه‌کان و پیشه‌کانیان و پله‌کانیان هه‌تا به‌ڕێوه‌به‌رانی
کۆمه‌لگا ئه‌وانه‌ی بیریان یان چاره‌نووسیان به خه‌لکی
کرێکار و کارمه‌ند ده‌به‌ستنه‌وه، هه‌تا ئاسایش و پۆلیس و
سه‌ربازیش ( پێشمه‌رگه)و ڕۆژنامه‌نووسان) ده‌توانێ هێزێکی
به‌رین و فراوانی پیشه‌یی بێ بۆ پاراستن و به‌ره‌و پێش بردنی
کۆمه‌لگا و دیفاعی ئه‌سلی بێت له داخوازیه کریکاریه‌کان.
لێره‌دا جیاوازی فکری و حزبی کرێکاران نابێ کۆسپ بێت
له‌به‌رده‌م قازانجی چینایه‌تیه‌کانیان. با سه‌رمایه‌دارانیش
هه‌مان ڕێکخراویان هه‌بێ جگه له ده‌وڵه‌ت و دام و ده‌زگاکانی
کۆمه‌ڵایه‌تی له ووڵات دا.
ئه‌وکات
ووڵات ڕوو له یاسایی بوونه‌وه ده‌کات و کۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی
ڕوو له گه‌شه‌کردن ده‌کات.
یولی
2006
|