باشووري كوردستان لة نصوان دكتاتووريةتي تاكةأةوي و طشت أةويدا

  

هيشام ئاكرةيي
karzan@spray.se

يةكص لة تايبةتمةنديية هةرة سةرةتايييةكاني سيستةمي ديموكراسي لة دونيادا، هةبووني ثارتي يان ثارتةكاني دةسةلاَتدار و ثارت يان ثارتةكاني ئثؤزسيؤنة. لة هةر ولاَتصك ئوثوزسيؤن نةبصت واتاي نةبووني ديموكراسيية و بة ثصضةوانةوة، لة هةر ولاَتصك ئؤثؤزسيؤن نةبصت وتاي نةبوون يان لاوازي  و ثصنةطةيشتني ديموكراسيية.

ململانصي هصمنانة و ياسايي نصوان حكومةت و ئوثوزسؤن و أصزطرتن لة أاي ئوثوزسيؤن و ئيعتراف كردن بة خةباتي لايةنةكاني دةرةوةي دةسةلاَتدا و هةروةها أوخساندني بواري كاري سياسي و ئازادانة بؤ ئوثوزسيؤن، نيشانةي ئيعتراف كردن و ثةيأةوكردني ديموكراسيية لة لايةن ثارتي دةسةلاَتدارةوة. داناني فشار لةسةر لايةنةكاني دةرةوةي حكومةتدا، بؤ نواندني هةلَوصستصك لة دةرةوةي خواست ويستةكانيان، شصوةيةكي تري دكتاتووريية.

لة لايةكي ترةوة هةر ثارتصك ئامادةنةبصت لة ئوثوزسيؤندابصت و كاربكات، و لة ثصناو بةشداريكردن لة دةسةلاَت و حكومةتدا، و ئامادةبصت لة ثرنسيثةكان و فكري ثارتةكة لابدات، ئةوةش خؤي لة خؤيدا شصوةيةكي تري دكتاتؤرييةتة...

بةشداري كردني هةموو ثارتةكان لة ولاَتصك يان دةظةرصكدا لة دروست كردني حكومةت بةبص ئةوةي ثصويستةيةكي مصذوويي بؤ ئةو بةشدار بوونة هةبصت و فةرز بكات و بةبص ئةوةي ئةو هةموو لايةنانة خؤيان لةو حكومةتةدا ببصننةوة، دكتاتووريةتي طشتأةي  لةو ولاَتةدا دروست دةكات.

ئاوأدانةوةيةك لة حكومةتةكاني كوردستان و ئةو سياسيةتي ثارتة كوردستانيةكان لة باشووري كوردستان ثيادةدةكةن، بؤمان ئاشكرا دةبصت، كة ثارتة كوردستانيةكان يان دكتاتووريةتي تاكأةويان بةكار هصناوة و لة هةندص حالَةتيشدا كة ثصيان نةكراوة ئةو دكاتووريةتة تاكاأةويية ثيادةبكةن، ناضاربوونة لة ذصر ناوي (تةوافق) و سازشكاري، دكتاتووريةتي طشت أةوي بسةثصنن..

ئةو تةوافوقةي ثارتي و يةكصتي وةك دوو ثارتي دسةلاَتدار بانطةشةي بؤ دةكةن بةتايبةت لة كوردستان، نيشانةي ثصطةيشتني سياسي نيين، بةو واتايةي وةك دوو لايةن لةسةر بنةماي لةيةك نزيك بوون  و باوةأبوون بة ساسشكاري لة سياسةتدا،  بةلَكوو أةنطدانةوةيةكي أاستةوخؤي باوةأي نةبوونيانة بة ديموكراسي و ئامادةبوون بؤ وةرطرتني دةسةلاَت لة لايةن لايةنصكيان و  ضووني لايةني ترة بؤ حالَةتي ئوثوزسيؤن.  

ئةو تايبةتمةندييةي سةرةوة تةنيا ثارتي و يةكصتي ناطرتةو ، بةلَكوو ضةند ثارتصكي تريش دةطرتةوة وةك، حزبي زةحةتكصشان و حزبي كؤمؤنيستي كوردستاني عصراق و يةكطرتووي ئيسلامي و سؤسياليستيش و.... ئةو ثارتانةش لة ثصناو وةرطرتني ثؤستصكي وةزارةت و لة ذصر فشاري نةبووني ديموكراسي و أصطانةدان بة كاركردني ئازادانة لة كوردستان، لة لايةن دوو ثارتي دةسةلاَتدراوة، ئامادةنيين وةك ئوثوزسيؤن كاربكةن..

تةنيا ثارت لة عصراقدا نةك لة كوردستان كة ئامادةبوو واز لة دةسةلاَت بصنصت و بة ئصرادةي خؤي لة حكومةتي عصراقدا بةشدار نةبصت، ثارتي (وفاقي وتةني) بؤ بةسةرؤكايةتي ئةياد عةلاوي... هةموو ثارتة عصراقيةكاني تر بة كورد و عةرةبةوة هةولَياندا  ئةو ثارتة أازي بكةن لة حكومةتي عصراقدا بةشداربصت، بةلاَم أازي نةبوو و بةشصوةيةكي ئةوروثييانة ئوثوسيؤني هةلَبذارد. ئةوة ماناي ئةوة نيية كة ثارتةكةي ئةياد عةلاوي ثارتصكي ديموركارسييةأ، بةلَكوو تةنيا شصوةي ئةو هةلَسووكةوتة ديموكراسي بوو.

هةلَبذاردني ئةياد عةلاوي  بؤ ئوثوزسيؤن، لة قازانجي ئةو دابوو و ئصستاكة  عةلاوي كةلص بةهصزترة و عصراقيةكان هةستيان بةجياوازي هةردوو قؤناغي دةسةلاَتيان كرد.

دةتوانين بلَصين، هيض حزبصكي خاوةن جةماوةر لة كوردستاندا، باوةأي بة ديموكراسي نيية، يانيش لة ثراكتيكدا ديموكراسي ثيادة ناكات و هةموو ثارتةكان بة هةموو شصوةيك دةيانةوصت حكومأان بن و لة حكومةتدا بةشداربن...  

ئةوان ثصيان واية ئةطةر دةسةلاَت نةبصت هيض دسةلاَتت نيية و ناتواني طؤأانكاري دروست بكةي و هيض جصطايةكت نابص لاي جةماوةر. ئةمةش لةوة دصت كةلة ثراكتيدكدا ئوثوزسيؤن لة كوردستاندا هيض دةسةلاَتي نيية.. ئةمةش خؤي لة خؤيدا نيشانةي ئةوةية كة ديموكراسي نيية, هةر بؤيةش لة كوردستان نة ئوثوزسيؤن هةية و نةش طوص لة ئوثوزسيؤن دةطيرصت.

 لة كؤمةلَطا ديموكراسيةكاندا، سةرةتا هاوثةيماني لة نصوان ثارتة سياسيةكان لةسةر بنةماي سياسي دروست دةكرصت، ثاشان باسي وةزارةتةكان و ثؤستةكاني تر دةكرصت. بةواتايةكي تر لة هةموو ولاَتاني ديموكراسيدا و ئةوانةي باوةأييان بة ديموكراسي هةية و لةثصناو ئامانجي ئةو كةسانةي كة دةنطيان ثصيان داوة خةبادةكةن، ثصشوةخت لة سةر هةندص خالَي هاوبةش أصكدةكةون، وةك بودجة و بايةخدان بة هةندص خالَي تايبةت كة لةبةرنامةي ثارتة هاوثةيمانيةكاندا هةية، ثاشان وةزارةتةكان دابةش دةكةن....

ئةوةي لة كوردستاندا دةبصت تةنيا، دابةشكدرني وةزارةتةكانة، ئةمةش جارصكي تر نيشانةي ئةوةية كة تةنيا حكومأاني لاي ئةو ثارتانة طرنطة و هيض بايةخصك بة لايةني فكري و أاي جةماوةري ثارت نادرصت. هةمان أةفتار لة ثةيوةندي ثارتة كوردستانيةكان لة طةلَ  ثارتة عصراقيةكاندا بةدي دةكرصت..  

ثارتة كوردستانيةكان لة دانوسانةكانيادا لةطةلَ عةرةبي شيعة، شةأي هةرة طةورةيان لةسةر وةزارةت و ثؤستةكان بؤ نةك لةسةر كةركووك و مافةكاني تري كوردستان...

ئةم هةلَسووكةوتةي ثارتةكاني كوردستان لة ناوةوةي كوردستان و دةرةويدا، ئةوة دةضةسثصنن كة ثارتة دةسلاَتدارةكاني كوردستان نةباوةأييان بة ديموكراسي هةية و نةش ديموكراسي ثيادة دةكةن. ئةوان  يان دةبص تةنيا حكومأان بن  لة دهؤك و هةولصر و  لة سلصماني، يانيش هةردوكيان بةيةكةوة  دةسةلاَت دابةش دةكةن و ثارتةكاني تريش بيانةوصت و نةيانةوصت، دةبص لةو حكومةتةدا بةشدار بن.

سووربوون لة سةر حكومأاني و أةتكردنةوة و ئامادةنةبوونيان بة بوون بة ئوثوزسيؤن، نيشانةي دكتاتووريةتي تاكأةوي و طشت أوين لة كوردستاندا و ئةو سازشكاريةي كة باسيشي لصوة دةكةن، ئةويش لة دطتاتووريةتةوة هاتووة، نةك لة ديموكراسي....

كاتصك دةوترصت ديكتاتووري لة بةأصوةبردن و هةلَسووكةتي ثارتة كوردستانيةكاندا،  نابصت بير لة سةددام بكرصتةوة، ضونكة جياوازيةكي طةورة لة نصوان هةردوو حالَةتدا هةية.. دكتاتووريةت لة حالَةتي سةددامدا بةواتاي جينوسايد و طؤأي بةكؤمةلَ  و ئةنفال دصت، بةلاَم ئةو دكتاتووريةتةي لةم بابةتةدا باس لصوة دةكرصت، بةواتاي شصوةي بةأصوةبردني و كاركردني سيستةمي بةأصوةبردن دصت....