ثرؤذةي دةستور و تيَبينية طشتييةكان

د.جةبار قادر

   

دواي نزيكةي نيو سةدة لة دةسةلاَتي نادةستوري لة ذيَر سيَبةري دةستورة كاتيةكاندا لة عيراق ، كة تيَيدا دةسةلاَتداران هيض كاتيَ طويَيان نةداوة بة جيَ بة جيَطردني برطة و ماددةكانيان ، و لة ثاش بطرة و بةردةي زؤر دوا ثرؤذةي دةستوري هةميشةيي عيراق خراية بةردةستي هاولاَتياني عيراق .

لة نؤي نيساني 2003 باس و خواسي دةستور بؤتة بابةتيَكي طةرمي هاولاَتياني عيراق و هةموو كةسيَ بةشداري تيَدا دةكا. ئةم ولاَتة بة دريَذايي ميَذووي دياردةي لةوجؤرةي بةخؤية نةبينيوة . هةميشة ضةند شارةزايةكي قانوني دةستوري و لة سةر خواستي طروثيَكي ئةفسةر و كودةتاضي دانيشتونة و بة خشكةيي دةستوريَكي كاتييان بؤ عيراق دارشتوة. ضونكة كودةتاضييةكان لة بيري ئةوةدا نةبوونة هيض يةك لة ماددة و خالَةكاني ئةو دةستورة كاتيانة جيَ بة جيَ بكةن ، بؤية دذي ئةوة نةبوونة دةيان ماف و ئازادي هاولاَتياني تيَدا ريز بكريَ . بؤية هةر ليَرةوة دةبيَ ئاماذة بةوة بكةين كة ئةوةندةي طرنطة ئةو مافانة لة دةستوردا ريز بكريَن ، دة ئةوةندةش طرنطة لة ثراكتيَكدا بخريَنة ذيانةوة و هاولاَتيان لة ذياني رؤذانةياندا هةستيان ثيَ بكةن .

بةشداري كردني ضالاكانةي خةلَك و ميديا لة باس و خواسةكاني دةستوردا لة ولاَتيَكي وةكو عيراقدا بؤ خؤي ثيَشكةوتنيَكي سياسي طرنطة و ناكريَ لة بةر ضاو نةطيريَ . لةورؤ بة دواوة كاربةدةستان ناتوانن بة ئاساني ماف و ئازاديية دةستورييةكاني خةلَك ثيَشيَل بكةن و حسيَب بؤ كاردانةوةي هاولاَتيان نةكةن .

باري لة رادةبةدةر ئالَؤز و ثر لة مةينةتي عيراق ، كردةوة تيرؤريستية بيَبةزةييةكان ، ململانيَي توندي ثاوانخوازانةي لايةن و طروثة سياسيةكان و مةزةبيةكان ، شةرةدةنوك و روو بةرووبونةوةي ناسنامة ئايني و مةزةبي و  ئةتنيكي و خيَلَةكيةكان ، باري خراثي ئةمن و ئاسايش و خزمةتطوزاريية طشتيةكان ، بالاَدةستيي بير و بؤضووني شؤظيني و توندرةويي ئيسلامي ، جةنطي بيَهودةي ميدياي عةرةبي لة دذي طؤرانكاريية ديموكراتي و قانونيةكان لة عيراق ، داطيركاري و بالاَدةستيي هيَزي سةربازيي بياني ،  بيَكاري و بيَدةرامةتي ، تاوانكاري و تيَكضوني شيرازةي كؤمةلاَيةتي و ئاكاريي كؤمةلَطةي عيراقي ، ئةو كةش و هوا سياسي و كؤمةلاَيةتية بوو كة ئةنداماني ليَذنةي دةستوريي لة سيَبةريدا لة سةر دةستور كاريان دةكرد . رةنطبيَ ثيَويست بةوة نةكا بوتريَ كة ئةمة رةوشيَكي زؤر نالةبارة بؤ ئامادةكردني دةستوريَكي شياو بؤ دةولَةتيَكي هاودةم .

سةرباري هةموو ئةوانة طةليَ لة ياريكةرة سياسيية سةرةكييةكان ئةزمونيَكي ئةوتؤيان نية لة ثرؤسةي بةريَوةبردن و دامةزراندنةوةي دةولَةتدا ، لة كاري بةدةزطاييكردني ثرس و دةسةلاَتةكاندا طةليَ دةست كورتن . ئةزموني ئةم يةك دوو سالَةي دوايي ئةو راستةي دةرخست كة كولتوري سياسي بةعس و سةدام حوسيَن بؤتة بةشيَكي طرنط لة ثيَكهاتةي نةك تةنها لايةنطران و هةواداراني بةعس ، بةلَكو نةيارةكانيشي بة حوكمي دوور و دريَذيي مامةلَة و ذيانيان لة سيَبةري ئةو بارةدا و رةنطبيَ بة بيَ ئةوةي بيانةوي نوقمي ئةو كولتورة بوونة و رؤذانة بةرهةمي ديَننةوة .

ئةمانة هةمووي و طةليَ شتي تر رياليتةي عيراقي ئةورؤن و ئةوانةي بة كاري سياسي و رؤشنبيرييةوة خةريك ناتوانن بازيان بةسةردا بدةن و لة بةرضاويان نةطرن .

ثيَمواية يةكيَ لةو كيَشة سةرةكييانةي دانةراني ثرؤذةي دةستور روو بة رووي بوونةوة لةوةوة سةرضاوةي طرتبوو ، كة ياريكةرة سياسية سةرةكيةكان لة سةر ثرس و كيَشة بنطةييةكان ثيَش ئةوةي دةست بة ثرؤسي داناني دةستور بكةن ثيَكنةهاتبوون . ئةوان   لة سةر سيَ ثرسي سةرةكي هاوبير نةبوون : سيستةمي سياسي دةولَةت ( بة تايبةتي فيديراليزم و هةموو ئةو ثرسانةي ليَي دةكةونةوة - دابةشكدرني دةسةلاَت و داهاتةكان …. تاد) و ناسنامةي عيراق و رؤلَي ئايني ئيسلام، بؤية تا دوا ساتةكاني ثيَش راطةياندني ثرؤذةي دةستور بطرة و بةردةكان هةر لة سةر ئةو خالاَنة بوون .

ئةطةر ثيَش دةستكردن بة ئامادةكردني ثرؤذةي دةستور ئةو هيَزانة لة نيَو خؤياندا لة سةر ئةو ثرسة سةرةكيانة ثيَكهاتبان و ضوارضيَوةي سياسي ئةو ثيَكهاتنة بخرابايةتة بةر دةست طروثيَك قانونناسان ، ئةوا ثرؤسةكة بة شيَوةيةكي تر و زؤر ريَك و ثيَكتر دةضوو بة ريَوة .

لة دةسثيَكةوة ديار بوو كة ئةو ضةند بةعسيةي بة نيَوي سوننةوة وت و ويَذيان دةكرد لة دذي ثرؤسة سياسيةكةن و ئامادة نين دةست لة ديد و بؤضونةكاني بةعس هةلَبطرن و تةنها هةولَيان بؤ دواخستن و شسكتهيَناني ثرؤسةكة بوو ، بؤية دان و سانةكان لة طةلَ ئةوانةدا هيض يةك لة ئامانجةكاني خؤي نةثيَكا و زيانيان لة قازانجيان زؤرتر بوون . ئةمانة ئةطةر لة ريَطةي هةلَبذاردنةوة نويَنةرايةتي طروثيَكي دانيشتوانيان بكرداية ، ئةوا دةبواية طويَ لة داخوازييةكانيان بطيريَ . بةلاَم ئةوان تاوةكو ئيَستا ئامادة نين بضوكترين رةخنة لة كردةوة تيرؤريستيةكان و تاوانةكاني رذيَمي بةعس بطرن ، بؤية ثيَموانية بتوانن ببن بة بةشيَك لةو ثرؤسة سياسيةي لة عيراقدا بةريَ كةوتووة.

كيَشةيةكي تري سةرةكي لة بةردةم دةستوردانةراندا ئةوة بوو كة ئةوان دةيانةويَ ضؤن كؤمةلَطةيةك بئافريَنن ، كؤمةلَطةيةكي مؤديَرن كة تيَيدا هةموو مافةكاني هاولاَتي وةكو تاكيَكي ئازاد و سةربةست دةستةبةر بكريَن و قانون تيَيدا سةروةر و بالاَدةست بيَ و مافةكاني طروثة ئةتنيكي و مةزةبيةكان  بثاريَزريَ ، يا كؤمةلَطةيةك خؤي زياتر بة مافي طروثة مةزةبي و ئةتنيكيةكانةوة خةريك بكا و لة ثيَناوي ئةوةدا ئامادة بيَ ئازادي و مافةكاني هاولاَتي تاك ثشتطويَ بخات . راطرتني هاوسةنطي لة نيَوان ئةم دوو ديد و تيَروانينانةدا كاريَكي ئاسان نية بة تايبةتي لة ولاَتيَكي وةكو عيراقدا . لة طةلَ ئةوةي لةم ثرؤذةيةدا زؤر لة مافةكاني هاولاَتي دابين كراون ، ليَ ثيَموانية دانةراني دةستور لةم بوارةدا بة تةواوي سةركةوتوو بووبن .

دةستوريَك ريَطة بدات لة ثشت ثةردةي ئاينةوة كؤسث و تةطةرة لة بةردةم قانونداناندا  دابنيَ ( برطةي أ ، مادةي 2 ) ، و بة بةهانةي داب و نةريتةوة ريَطة لة ئازادي رادةربرين و ميديا و ضاثةمةني و خؤثيشاندان بطريَ ( برطةكاني ماددةي 36 ) و ثةيماني بةرز راطرتني بةها و داب و نةريتةكاني هؤز و خيَلَ بدات ( برطةي دوو لة ماددةي 43 ) ، و ريَطة لة بةردةم دابةشكردني كؤمةلَطة بكاتةوة لة ذيَر ثةردةي ئازادي كاروباري كةسايةتي لة طؤر ئاين و مةزةب و باوةر ( مادةةي 39 ) ، ضاوةرواني ئةوةي ليَ ناكريَ ببيَتة ئيلهاميَك بؤ بةهيَزكردني كؤمةلَطةيةكي مةدةني مؤديَرن .

ثيَموانية ليَرةدا دانةراني دةستور توانيبيَتيان هاوسةنطي لة نيَوان ثيَداويستيةكاني كؤمةلَطةيةكي ديموكراتي و مةدةني و مؤديَرندا و ثاراستني مافةكاني طروث و كةمينة ئةتنيكي و ئاينيةكاندا رابطيرن ، ئةمة ئةطةر هةر لة بنةرةتدا بيريان لةو هاوسةنطيي راطرتنة كردبيَتةوة .

 يةكيَ لة كةليَنة ديارةكاني ثرؤذي دةستور كة ثةيوةندي راستةوخؤي بة باري كورد و هةريَمي كوردستانةوة هةية ، دابةشكردني دةسةلاَتةكانة لة نيَوان هةريَم و حكومةتي فيديراليدا . لة سيستةمي فيديراليدا دةسةلاَتةكان لاي هةريَمة فيديراليةكانن و ئةمانن دةست لة هةنديَكيان بة قازانجي حكومةتي فيديرالي هةلَدةطرن نةك بة ثيَضةوانةوة . ئةوةندةي من لةم ثرؤذةي دةستورة تيَطةيشتبيَتم ثرسةكة بة ثيَضةوانةوةية ، واتا دةسةلاَتةكان هةموو لاي حكومةتي فيديرالي كؤ بوونةتةوة و ئةمة هةنديَكيان دةدات بة حكومةتي هةريَمةكان . من لة بواري قانوندا شارةزا نيم و ناتوانم بريار لة سةر ثرسة قانونيةكان بدةم ، كةساني قانونناس دةتوانن ئةم ثرسانة بؤ خويَنةراني كورد باشتر روون بكةنةوة . ئةطةر ثرسةكان بةو جؤرة بن كة من ليَيان تيَطةيشتوم ئةوا ئةمة بؤ ئؤتؤنؤمي و لامةركزي دةطونجيَن نةك فيديرالي و كؤنفيدرالي و دةتوانن لة داهاتوودا ببنة مايةي كيَشة و بطرة و بةردةي زؤر .

هةر لةم بوارةدا دةبينين ئةنجومةني فيديرالي ، كة دةبيَ يةكيَك لة دوو ئةنجومةنةكةي ثارلةماني عيراقي بيَ ( نيَوي ثارلةمانةكة زؤر روون نية كة ضي دةبيَ ) ، دةسةلاَتيَكي ئةوتؤي نةدراوةتيَ ( ماددةي 63 ) . راستة ئةو ئةنجومةنة هيَشتا دانةمةزراوة ، ضونكة هيَشتا ديار نية ئاية ضةند هةريَمي فيديرالي لة عيراق دادةمةزريَن ، بةلاَم ئةوةي طرنطة ئةوةية كة دةبيَ ئةو ئةنجومةنة دةسةلاَتي زؤري هةبيَ بؤ ئةوةي هاوسةنطي لة نيَوان هةريَمةكان و بة تايبةتي هةريَمي كوردستان و بة شةكاني تري عيراق رابطريَ و بةرذةوةندييةكاني طةلي كوردستان بثاريَذزيَ .   

هةر ليَرةدا دةبيَ ئاماذة بةوة بكةين كة دامةزراندني دةولَةتي فيديرالي لة عيراق ، ئةطةر  بة سةركةوتوويي بة ريَوة بضيَ و كؤسث و تةطةرةي طةروةي نةيةنة ثيَش ، ثرؤسةيةكي دريَذخايةن دةبيَ و ضةندين سالَ دةبا و دةبيَ سةدان دةزطاي تايبةتي بؤ دابمةزريَن و  قانوني بؤ دةربكريَن ، بؤية ئةم ثرؤذةي دةستورة تةنها هةنطاوي دةسثيَكة ، هةرضةندة هةنطاويَكي زؤر طرنطة. لةو قانون و دةزطايانةي كة دةبيَ دةربكريَن و دابمةزريَن دةبيَ قانونناسان و ثسثؤراني كورد هةر لة ئيَستاوة ئامادة بن و بؤ هةموو بوارةكان ثرؤذةي خؤيان هةبيَ كة بةرذةوةندييةكاني هةريَمي كوردستان و سيستةمي فيديرالي و ديموكراسي لة عيراق بثاريَزن .

داننةناني بيَ ثيَض و ثةنا بة مافي بريارداني ضارةنوسدا بؤ طةلي كوردستان لةم ثرؤذةي دةستورةدا خالَيكي نيطةراني و بيَزاريي خةلَكي كوردستانة و دةبيَتة هؤي قولَبونةوةي بيَ باوةري بةرامبةر بة لايةنة سياسي و ثيَكهاتةكاني تري ئةو ولاَتة . خةلَكيَك كة مافي ئةوةي هةبيَ بة ( ئازادي و دلَخوازي يةك بطريَ ) ( وةكو لة ديباجةكةدا هاتووة) ، دةبيَ مافي ئةوةشي هةبيَ بة ئازادي دةست لة ياخةي يةك بكاتةوة و ليَك جودا ببيَتةوة . ئةوةي لةم بوارةدا دةبيَ ئاماذةي ثيَ بكريَ ئةوةية كة لةم ثرؤذةي دةستورةدا كورد وةكو طةليَك و كوردستان وةكو نيشتمانيَكي لكيَنراو بة عيراقةوة نابينريَن . لة دةستورةكةدا نيَوي كورد ( ئةويش نةك وةكو طةليَك ) يةك جار هاتووة و يةك جاريش باس لة كوردي فةيلي كراوة . ئةو دوو جارةش تةنها لة ديباجةكةدا نةك لة ماددةكاني دةستوردا ، لة كاتيَكدا بؤ نمونة سيَ جار نيَوي توركمان هاتووة . كوردستانيش هةر لةو ماددانةدا باس كراوة كة ثةيوةندي بة حكومةتي هةريَمي كوردستانةوة هةية .

ثرينسثي ثيَكهاتن و طةمةي ديموكراسي ئةوةية كة هيض لايةنيَك ناتوانيَ هةموو ديد و بؤضونةكاني خؤي بسةثيَنيَ و هةموو داخوازييةكاني خؤي بة دةست بيَنيَ . كورد تةنها ياريكةر نية لة طؤرةثاني سياسي عيراقدا بؤ ئةوةي هةرضي بويَ لة ثرؤذةي دةستوردا  جيَطيري بكات . ئةو كاتة ئاسانتر دةبوو رابةراني كورد دةولَةتيَكي سةربةخؤ رابطةيةنن و باوةريش ناكةم كةس لةوان بةرذةوةندي زياتر بيَ لةو ثرسةدا ، ضونكة هةر ئةوانن دةبن بة سةرؤك و رابةر و كاربةدةستي ئةو دةولَةتة .

لة بةرامبةر ئةوةدا ئةم ثرؤذةية كؤمةليَ مافي مةدةني و سياسي و ئابوري و كؤمةلاَيةتي و ئازادي بؤ هاولاَتياني عيراق ، بيَ طويَدانة رةطةز ، ئةتنيك ، ئاين ، مةزةب ، ناوضة و باري كؤمةلاَيةتيان ، دابين كردووة ، كة دةبيَ طةلاني ناوضةكة و جيهاني ئيسلامي ئيرةييان ثيَ ببةن (ماددةكاني 14 - 45 ) . ئةوةتا لة دةستوري ولاَتيَكي وةكو توركيا ، كة بة تةنها ولاَتي ديموكراتي ئةو نيَوضةية دادةنريَ ، نوسراوة ( هةموو كةسيَ كة بة طريَبةندي هاولاَتيَتي بة دةولَةتي توركيةوة بةستراوة ، توركة ) ( ماددةي 66 ) . ئةمة لة كاتيَكدا بة وتةي سةرؤكي ليَذنةي قانوني لة ثارلةماني توركيادا (32 ) كةمينةي ئةتنيكي هةن ، كة ئةو بة ناسنامةي ناسةرةكي يا ثلة دوو نيَويان دةبا. لة طؤر دةستوري ئيَراني دراوسيَش ئةوةي لة سةر مةزةبي شيعة نةبيَ ئةوا قةت نابيَ خةو بةوةوة ببينيَ كة ببيَتة سةرؤكي ولاَت ، كة لة سيَبةري ويلايةتي فةقيهدا دةسةلاَتيَكي ئةوتؤي نية . لة راستيدا كةسيَ كة شيعة مةزةب نةبيَ لة ئيَران ناتوانيَ هيض ثايةيةكي سياسي و كارطيَري طرنط بةدست بهيَنيَ .

جيَطيركردني سيستةمي فيديرالي لة مادةي(1) ئةم ثرؤذةيةدا ( هةرضةندة نيَوي رةسمي دةولَةتي عيراق وشةي فيديرالي تيَدا نية ) ، راطةياندني زماني كوردي لة تةك زماني عةرةبيدا و بة كوردي نوسين لة سةر ثول و ثارة و ثاسثؤرت ..تاد ، سةروةري قانون و راطةياندني طةل بة سةرضاوةي دةسةلاَت ، طؤراني دةسةلاَت لة ريَطةي هةلَبذاردن و ميكانيزمةكاني ديموكراسيةوة، و قةدةغةكردني بيري رةطةزثةرستي و تيرؤريستي و ثاكتاوكردني تايةفةطةري (باسي ثاكتاوكردني نةذادي نةكراوة ) ، ثةيوةندي دؤستانة و ئاشتيانة لة طةلَ دةوروبةري جوطرافيدا، داناني ئالاَو سرودي نيشتماني نويَ (مادةكاني 1-13 ) ، كؤمةلَيَ مادةي ئةريَنين لةم ثرؤذةيةدا و ئةطةر لة ثراكتيكدا جيَ بة جيَ بكريَن ئةوا بؤي هةية دةولَةتي عيراق ببيَتة نمونةيةك لة ناوضةكةدا .

هةر لةم بةشةدا ضةند مادةيةك لة ئارادان كة دةبيَ جيَطةي نيطةراني بن لاي هاولاَتيان ، لة ثيَش هةموويانةوة ماددةي (2 ) كة رؤلَيَكي مةزن و ئالَؤزي داوة بة ئايني ئيسلام لة ذياني سياسي و كؤمةلاَيةتي و قانوني عيراقي داهاتوودا . ئةو رؤلَة دةتوانيَ ببيَتة ريَطر و كؤسث لة بةردةم ئازاديية سياسي و بة تايبةتي كؤمةلاَيةتيةكاني هاولاَتياني عيراق .

تةنها باسكردني طةلي عةرةبيش لة عيراق لة ماددةي (3) لة طةلَ ثرينسثةكاني هاوساني و جياوازي نةكردندا لة نيَوان هاولاَتياني عيراقدا ناطونجيَ ، كة لة دةروازةي دووةمدا (31) ماددة بؤ باسكردنيان تةرخان كراوة . لة ريَطةي قانوني زمانةوة دةكريَ ئةو برطانةي دةتوانن ببنة هؤي كيَشة و بطرة و بةردة ضارةسةر بكريَن ، بة تايبةتي برطةي ضوارةم لة ماددةي (4) دةربارةي زماني توركماني و سورياني .

ماددةي (7) دةبيَ بؤ ئيَمةي كورد زؤر طرنط بيَ ، ضونكة رؤذانة زؤر هيَرشي نارةوا و  رةطةزثةرستانة دةكريَتة سةر كورد وةكو طةليَك ، بؤية دةبيَ لةو قانونةدا هةولَي كورد بؤ ئةوة بيَ كة ريَطة بطيريَ لة هةموو جؤرةكاني رةطةزثةرستي و سوكايةتي كردن بة طةلان و كةمينةي ئايني و مةزةبي و كؤمةلاَيةتي . زؤر طرنطة بةعس وةكو يارتيَك و بير و بؤضونيَكي رةطةزثةرست و دذ بة مرؤظايةتي رابطةيةنريَ و نابيَ لةم بوارةدا جياوازي لة نيَوان بالَةكاني بةعسدا بكريَ . لة رةطةزثةرستي و دذايةتي كردني مرؤظايةتي و كوردا بةعسي سةر بة سوريا هيضي لة بةعسي سةدام كةمتر نية . 

ديباجةي دةستورةكة زؤرترين رةخنة هةلَدةطريَ . ديباجةكة بريتية لة طوتاريَكي ئايني نامؤ بة بةهاكاني سةردةم و بة طةليَ لة ماددةكاني خودي دةستورةكةش . ئةوة باوة كة لة ديباجةي دةستوردا ئاماذة بة كارةساتةكاني رابردوو بكريَ نةك تةنها بؤ باسكردن و ريزكردنيان ، بةلَكو بؤ ئةوةي نةوةكاني داهاتوو ثةنديان ليَ وةربطرن و دووبارةيان نةكةنةوة و لة سةر كةلاوةكاني سيستةميَكي دادوةريانةي نويَ دابمةزريَنن . لة كاتيَكدا لةم ديباجةيةدا ئاماذة بة هةنديَ تاوان و كارةسات كراوة ، مالَويَراني و رووداوي زؤر لةوانة مةزنتر ثشتطويَ خراون . تةنها بؤ نموونة ئاماذ بة راثةريني 1991 و كؤرةو نةكراوة ، كة دوو فاكتةري سةرةكي بوون لة طؤرانكارييةكاني عيراقدا لة نةوةدةكاندا .

يةكيَ لةو ثرسة طرنطانةي تر كة ثةيوةندييان بة كوردةوة هةية ثرسي كةركوك و دةظةرة كوردستانيةكاني ترة كة وةبةر شالاَوي سياسةتي ثاكتاوكردني نةذادي كةوتبوون . لةم ثرؤذةيةدا جاريَكي دي باس لة جيَ بة جيَكردني ماددةي (58 ) قانوني بةريَوةبةرايةتي كاتي دةولَةتي عيراق دةكريَ و ثةيمان دةدريَ كة كيَشةكة بةر لة 31 ديسةمبةري 2007 ضارةسةر بكريَ ( ماددةي 136 ) .

بة هؤي ئةوةي لة ماوةي دوو سالَي رابردوودا حكومةتي عيراق هيض هةنطاويَكي نةناوة  بؤ ضارةسةركردني كيَشةي كةركوك و دةظةرةكاني تري كوردستان كة وةبةر شالاَوي سياسةتي ثاكتاوكردني رةطةزي كةوتبوون ، بؤية دياريكردني كؤتايي سالَي 2007 رةنطبيَ كاريَكي واقيعي بيَ . قةت لةو بيرةدا نةبوومة كة كيَشةي كةركوك بة دوو سالَ و تةنانةت ثيَنج سالَيش دةبريَتةوة . سرينةوةي شويَنةواري سياسةتيَك كة تةمةني هةشتا سالَة و لة سي سالَي رابردوودا طةيشتؤتة يلةي ثاكتاوكردني رةطةزي ، دةركردني سةدان هةزار مرؤظ و تيَكداني نزيكةي دوو هةزار طوند لةو دةظةرانة و هيَناني سةدان هةزار دانيشتوي عةرةب بؤ ئةو دةظةرانة ، ثلاَني دريَذخايةن و تةرخانكردني بودجةي زؤري دةويَ ، بةر لة هةموو ئةمانةش خواستي سياسي بيَ ثيَض و ثةنا و ئةملاو ئةولاي لايةني بةرامبةري دةويَ . ثيَموانية تاوةكو ئةورؤش هيض يةكيَ لةم ثيَداويستيانة لة ئارادا بن . نة سياسةت و ثلانمان هةية ( نة دريَذخايةن و نة كورتخايةن ) و نة بودجة تةرخان كراوة بؤ ئةم ثرسة ( نة كةم و نة زؤر ) نة خواستي سياسي لة لايةني بةرابمبةردا بة دي دةكريَ بؤ ضارةسةركردني ئةم كيَشةية . ئةطةر بارةكة هةر بةم شيَوةيةي ئيَستاي بروا بة ريَوة ئةوا لة كؤتايي 2007 هةر هةمان باس و خواسمان دةبيَ .