مافي ضارةي خؤنووسين، لة "باشووري سودان و باشووري كوردستان" دا

   

 

شاهــؤتؤفيق
ئةپمانيا

          shahoo@hotmail.de    

               

بوون و مانةوةي هةر طةلصك، بة بوون و مانةوةي ئازاديةوة بةندة. ئازاديةك زادةي خواستي كؤمةپ بص و، هةر تاكصك لة بةديهصنانيدا رؤپ ببينص، ضونكة ئةوة خةسپةتي زكماكي مرؤظةكانة و لة طةپياندا رسكاوة.

ئةطةرضي ئازادي كؤمةپطة لة ئازاديي تاكةوة دةستثصدةكاو، ئازاديي تاكيش بةندة بة ئازاديي بأيارةوة! وةلص ئةم هاوكصشةية، تائصستةش لة هةندص شوصني ئةم دنيايةدا بة لاسةنطي ماوةو، مافي ضارةنووسي مرؤظةكان لة دةستي خؤياندا نية. تاك دةستةمؤي ضةند ياسايةكي دانراوةو، ياساش لة بةرذةوةنديي طروثة ثاوانخوازةكانداية. بةو ثصيةش نرخي ئازادي طرانةو ثصويست بة خةباتي فرة دةكات.

زؤركةمن ئةوانةي بة كةمتـر لة ئازادي قايل نابن و، زؤريشن ئةوانةي تةنها بة كورسيةكاني خؤيان و ضةند بستةزةوييةك، شوكرانةبذصرن. بةلآم داخؤ ئةوة كصية دةتوانص وةلآمي بؤ ثرسيارةكان هةبص و، لة ئاست لصثرسينةوةي مصذودا سةربةرز بوةستصت؟ ضونكة طرنط نية ئةوةي كة ئاسانة بيكةين! بةپكو طرنطة، ئةوةي دةپصن ناتوانرص بكرص، ئصمة بيكةين.

دياريكردني ضارةنووسي هةرطةلصك لة لايةن خؤيةوة، جطةلةوةي مافصكي رةواية، يةكصكيشة لة ثرنسيثةكاني بةرنامةي نةتةوةيةكطرتووةكان و، بؤ هةموو طةلانيش ئازادة. ئالصرةوة دةبص بثرسين: ئايا بةرزكردنةوةي ئةو دروشمة لة لايةن حيزبةوة، كارصكي تاكتيكة ! يان هيوايةكة ثأ لة ستراتيذ؟

ئةطةر "تاكتيك" وةلآمي ئةو ثرسيارةبص ، ئةوا بصطومان نةك ثصوةري حيزبي، بةپكو ثصوةرة نةتةوةيي و رةوشتة خوديةكانيش دةكةونة ذصر ثرسياري بص وةلآمةوة و، هيض مانايةك بؤ ثةيوةستبوون بة ئايندةوة نامصنص. خؤ ئةطةر ئامانجي ستراتيذيش وةلآمي ثرسيارةكة بصت! ئةوكاتيش دةبص بثرسين: ئةو لؤذيكة ضية، كةدةتوانص ستراتيذ لة طةپ توانيندا بطونجصنص و، سةرةنجام خةونةكة بكاتة راستي؟

لصرةشدا جؤري نةتةوة و زؤري و كةميي دانيشتوان و طةورة و بضوكيي نيشتيمان، رؤپصكي ئةوتؤ نابينن، طةرمرؤظاكان خؤيان كاري بؤ نةكةن.

ئةوةتا طةلي باشووري "سودان" كةضةندين ساپة، لة بارصكي ذياريي سةختدا خةباتدةكةن، بةرهةمي طرنط و بةري خةباتيان ضنيةوة (كة مافي ضارةي خؤنووسين و ئةطةري جيابوونةوة) طرنطترينيانة. ئةطةرضي ئةوان لة هةندص لايةنةوة لةطةپ ئصمةدا جياوازن، وةلص لايةنة لةيةكضووةكانيش زؤرن، كة ثصويست بة سةرنج و وردبوونةوة دةكةن. بة تايبةتي لة خةباتي سةختي هةردوولادا بؤ سةلماندني "بوون" و ثاشان رووكردنة ثايتةختي ولآت و نمايشكردني كصشةكان لة ناوةندي دةسةلاتدا. بةلآم ئايا ئةم لةيةكضوونة! ئةنجامةكةشي وةك يةك بوو؟

بيري شؤظصنيستيي عروبةي حكومةتةكةي "عمر البشير" لة سودان بةرانبةر بة طةلي باشوور، هيضي كةمتر نية لة بيري شؤظصنثةرستي هةندصك ناسيؤناليستي دواي سةددام، بةرانبةر بةكورد. بةلآم جياوازيةكة لة بيري نيشتيماني و سووربووني سةركردةكاني هةردوو باشوورةكةداية، لةمةأ سةلماندني تصكأاي مافةكان.

جون طرنط، ئةو سةركردة مةسيحييةي بؤ دامركاندنةوةي ياخيوونصك بة نوصنةرايةتي حكومةتي سودان، نصردراية باشوور و، ثاشان خؤي بووة سةركردةي ئةو ياخيبوونةو (رصكخراوي طةليي بؤ رزطاري سودان) دامةزراند، دواي 22 ساپ ولةثرؤسةيةكي درصذخايةني ثأ لةشةأ و دانوستاندندا، طةأايةوة ثايتةخت. لة ئةنجامدا خؤي و رصكخراوةكةي، ضةندين دةستكةوتي طةورةيان بؤ باشووريةكان بة دةستهصنا و، لة دةستوورصكي نوصدا و لة ولآتصكي فيدرالي هاوبةشدا، مافي "هاوولاتيبوون و وةكيةكي" بووة بةپطةيةكي طرنط. ئةمة جطة لة شاي دةستكةوتةكان كة "مافي ضارةي خؤنووسين و ثاش 6 ساپ ئةنجامداني ريفراندؤمصكة بؤ سةربةخؤيي".

دانيشتواني ئةو هةرصمة ئةطةرضي خاوةني ناوضةيةكي ثأساماني نةوت و كانزايين، كةضي هةميشة لة كةمترين ئاستي ذياندا، ذياون. لةو هةرصمةدا ضةندين ئةتني جياواز دةذين و نزيكةي 12 ديالصكت بةكاردصنن (كة عةرةبي سةرةكيانة) و، دابةش بوون بة سةر مةسيحي و موسوپمان و بص ئايينةكاندا. لة طةپ هةموو ئةوانةشدا و دواي تياضووني نزيكةي 2 ملصؤن كةس لة نصوان ئةمان و حكومةتةكاني ناوةنددا، سةرةئةنجام بوونة خاوةني ئايندةيةك، كة خؤيان بأياري لصدةدةن.

لة ديمةني باشوورةكةي كوردستانيشداو، دواي تصثةأبووني زياتر لة 2 ساپ بة سةر هةپوةشاندنةوةي عصراقدا، دةستوورصك نوسرايةوة، كة بة دانثياناني لايةنة بةشدارةكان خؤيان، لاني كةمي مافةكانة.

ئةوةي طرنطة و ثصويستي باسكردنة، تصأوانيني خةپكي كوردستانة بؤ ئةو دةستوورة و، ثاشان بةراوردكردني دةسكةوتةكانة، بة مافةكان.  كةواتة بصطومان، طةر بمانةوص بةراوردةكة لة جصـي خؤيداو راستطؤيانةبص! ئةوا ثصويستة لة دوو لايةنةوة يان ضاكتربپصين لة دوو طؤشةنيطاي جياوازةوة بؤي بأوانين.

يةكــةم:  ئةطةر كورد بيةوصت هاوولاتيةكي عصراقي بص و، يةكصتيي خاك و طةلي عصراقي لاثيرؤز بص و بير لة ولآتي سةربةخؤي خؤي نةكاتةوة! ئةوا دةكرص بپصين ئةو دةستوورة (لة طةپ هةموو كةموكورتيةكانيدا) هةندص بةندي طرنط و باشي تصداية، كة مرؤظ دةتوانص ئاماذةيان بؤ بكاو، لة ريزي مافي هاوولآتيبووندا بيانذمصرص و، ئةوساش دةستخؤشي لة دانةراني بكا.

دووةم:  خؤئةطةر كورد بيةوصت كوردستاني بص و، مافي دياريكردني ضارةنووسي خؤيي هةبص و، بير لة ولآتصكي سةربةخؤبكاتةوة! ئةوا دةتوانين بة دةنطي بةرز بپصين: ئةو دةستوورة، نةك نةبؤتة هؤي تصركردني ئارةزووةكاني كورد، بةپكو دةستيش دةنصتة طةرووي هةموو ئةو دةنطانةي بانط بؤ سةربةخؤيي ولآت دةدةن.

ثصشنووسي ئةو دةستوورة! طةر بةو شصوةيةي ئصستةي بضةسثص، لة ئايندةدا ضةكصكي كوشندة و بةپطةيةكي ياسايي طرنط دةبص، بة دةستي هةموو ئةوانةوة كة دذي ولآتصكن بؤ كورد. (جا ئةمة جصـي بايةخي كةسانصك نةبصت كة ئصستة دةسةلآتيان لة دةستة، ئةوة شتصكي ترة). ضونكة لة ثاشاندا هةموو خةباتصك بؤ سةربةخؤيي كوردستان، شةأكردنة: دذي دةستوور، دذي ياسا عصراقيةكان، دذي كؤمةپطةي نصودةوپتي (وةك شاهيد) هةروةها دذي ئيمزاكاني خؤشمان!! بةو شصوةيةش ئةركي خةباتي نةوةي داهاتوو سةختردةبص و، سةربةخؤيخوازان بة لادةر لةقةپةم دةدرصن.

ئةوانةي ثصمان دةپصن بووني زاراوةي "يةكيةتيي ئارةزوومةندانة" لة ديباجةكةدا، ماناي مافي ضارةي خؤنووسينة! ثصويستة ثصشمان بپصن ئةي مةرجي هةپوةشاندنةوةي ئةو يةكيةتية كامةية؟ ئةي دةبص بثرسين كوا ئةو ئــارةزووةي كة لة" ريفراندؤمصكدا" خةپكي كوردستان دةنطيان بؤ عصراقصكي يةكثارضة دابص؟ لة كاتصكدا لة ريفراندؤمة نا فةرميةكةدا(ناأةسمي) لة سةدا نةوةت و هةشتيان ئيمزايان بؤ سةربةخؤيي كرد.

لةوانةية وةلآمي ئةو ثرسيارانةي سةرةوة بةوة بدرصتةوة، طوايا مةيدان والآيةو طةل دةتوانص لة ريفراندؤمي دةستووردا، بپص نــا. بةلآم خؤ هةموو دةزانين كاريطةري و بزواندني جةماوةر، لة لايةن حيزبةكانةوة ضةندةو، ضةنديش دةتوانن ئايندة و ضارةنووسي كوردستان بة ئةنجامي دةنطدانةكةوة ببةستنةوة و، ضةنديش باري ذياريـي طةليان لةدةستة!!

ئةو دةستوورة ئةطةرضي بةرصكةوتن لة نصوان ثصكهاتة جياوازةكاني عصراقدا نووسراوة و، لةوصدا زؤر هؤكاري ناوخؤيي و ناوضةيي و نصودةوپةتي رةضاوكراوة! بةلآم بؤ ئصمةي كورد كة ضةندين ساپة هةوپي دياريكردني شوناس و ناسنامةي نةتةوةييمان دةدةين، بصهودةية. ضونكة بة ئاشكرا و بصشاردنةوة دووخاپي زؤر طرنطي فةرامؤشكردووة، كة طةوهةري مافةكانن. ئةوانيش:

يـةكةم: ديارينةكردني ناسنامةي نةتةوةيـي طةلي كورد (وةك بةشصكي دانةبأاو لة نةتةوةي كوردي) لة كاتصكدا "دةستوورةكة!) عةرةبي عصراقي بة بةشصك لة نةتةوةي عةرةب داناوة، ئةمة جطةلةوةي عصراقيشي لة رصطةي (جاميعةي عةرةبي و جيهاني ئيسلاميةوة) ديسان بة نيشتيماني عةرةبيةوة بةستؤتةوة و، دةبص ثابةندي هةموو بأيارةكاني بصت. ئاشكراشة ئةو بأيارانة بة قازانجي نةتةوةي عةرةبن و، كورديش وةك هاوولآتيةكي عصراقي! لةسةريةتي جصبةجصيان بكا.

دووةم: مافي ضارةي خؤنووسين و مافي ئةنجامداني ريفراندؤمصك بؤ"جيابوونةوة يان مانةوة" لة عصراقدا بووني نية. كة دةبواية بة دصأصكي ئاشكرا و بص ثصضوثةنا بنووسراية و ماوةيةكيشي بؤ دياريبكراية، (طةر ثاش ضةند ساپصكي زؤريش بواية) ئةنجام بدرصت، وةك لة دةستوورةكةي "سودان"دا هاتووة. ضونكة ئةوة نة خةلآت و منةتة و، نة خواردني بةشي كةساني ترة، تةنها راستكردنةوةي مصذووة و هةپطرتني زوپمي ثةيماني لؤزانة. ديارة نةبووني ئةم دصأةش (كة هيواي خةپكي كوردستان بوو) هةربؤ رازيكردني دپي كةساني ترة، لةكاتصكدا خؤيان بصشةرمانة داكؤكي لة فةلسةفةي بةعس و بةعةرةبكردني هةموو عصراق دةكةن.

يةكصتي و ثارتي، كة يةكصكيان ْْ"ئةوةندةونيوصك" و "ئةويتريان "دووئةوةندة" تةمةني رصكخراوةكةي باشووري سودانيان هةية! ثصيان واية بؤ ثرسصكي وةك دياريكردني مافي ضارةي خؤنووسين، تةنها ثصويست بة رةزامةنديي ثارلةماني كوردستان دةكاو، بةو ثصيةش ئةنجامداني ريفراندؤمصك بؤ ثرسياركردن لة "جةماوةر" ثصويست نـاكـا!!! لة كاتصكدا هةمووان دةزانين زؤربةي ئةندامة هصذاكاني ئةو ثارلةمانة سةر بة ليستي ئةو دوو لايةنةن و، ئةواني تريش لة فةلةكي ئةواندا دةخولصنةوة. ئاخر طةر وانية! خؤدةبواية لة كاتي بأياردان لة سةر ثصشنووسي دةستوورةكةي عصراقدا، هيض نةبص و (طةر بؤ مصذووش بص) ثةيأةوي سيستمي جياوازيي تصأوانين و ثرنسيثي ديموكراسي بكرايةو، ضةند ئةندامصك، نوصنةرايةتي دةنطة ناأةزاييةكانيان بكردايةو، دذي ئةو ثرؤذةية دةنطيان بداية.

ئةطةر ئةو دووخاپةي سةرةوة، لة دةستوورةكةدا هةبووناية و، وةك مافصك بة خةپكي كوردستان رةواببينراناية! بصطومان ئةو دةستوورة دةبووة بناغةيةكي باش بؤ هةپضنيني بةشصك لةو ديوارةي ولآتصكي سةربةخؤ ثصويستيةتي (طةر ثاش دةيان ساپيش بوواية). ضونكة هيواخواستن بؤ دامةزراندني دةوپةت هيضي لص سةوز نابص، بةپو ثصويستي بةكارة. ئةوةتا زؤرصك لة بةرثرسةكان دةپصن ولآتصكي سةربةخؤ مافي خؤمانة بةلآم ئصستة بارودؤخ ناسكة و بؤمان دةستنادا. بةلآم ثصمان ناپصن ئةو بةندة كامةية لةدةستووردا مافصكي وةها بؤ نةوةكاني داهاتوو دابين بكا، لةو شوصنةوة دةستثصبكةن كة ئصوة وازتان لصهصناوة؟! ئةوان ديواري ولآتصك لةسةر كام بناغة دانصن، كة ئصوة فةراهةمتان كردووة؟!

سةرةنجام تةنها ئةوة دةمصنصت بيپصين: جون طرنط، كؤضي كردو نةما، بةلآم بة رؤيني ئةو هيض لة مافةكاني طةلي باشووري سودان كةم نةبؤوة. ئةويش و "سيلظاكير"ي جصطرةوةي، (وةك ئصوة) دةپصن ئصمة لايةنطري سودانصكي يةكطرتووين، بةلآم جياوازيةكة لةوةداية ئةوان مافي ضارةي خؤنووسين و ئةطةري جيابوونةوةيان بؤ طةلةكةيان جصهصشت! ئصوةش ئةندامصتيي جاميعةي عةرةبي و سةروةريي خاكي عصراقتان بؤ طةلةكةتان كردة دياري.